O’quv materiallar Ma`ruza mashg’ulotlari

2-mashq. O‘qing. alohida olingan so’zlarni topib, turi va qanday ifodalanganini ayting.
1. Men chollarning gapiga beixtiyor berilaman. Dam bobomga, dam uning o‘rtog‘iga tikilaman. Ular allaqanday xonlar, beklar, qo‘rg‘onlar, urushlar to‘g‘risida so‘zlashadi. Allakimlar qandaydir katta darvozalarni berkitib qo‘ygan, kimlardir shaharga suv bermagan, bog‘dorlar qaylargadir qochib ketgani uchun bog‘larda mevalar pishib, sasib-chirib ketgan. Bu gaplar menga ertakdan ham qiziq tuyuladi. Nihoyat chollar jim bo‘lishadi, go‘yo yoshliklarini sog‘inganday, boshlarini quyi solishadi. (O.)
2. Sen yana yashnab ketasan, seni bo‘stonga aylantirayotgan xalqing hech kam bo‘lmaydi. Sen davr suradigan zamon keldi. Shu zamonni, mustaqil hayot zaminini qurayotganlarga men chin yurakdan zafar, omad tilayman. Nasib etsa oz bo‘lsa ham ularga qo‘limdan kelganicha yordam beraman. (O‘.U.)


3-mashq. O‘qing. Avval undov, so‘ngra taqlid so’zlarni oularni , farqini tushuntiring.
1. Shu kichkina oppoq qo‘lchalar Vatan burchini oqlar, albatta! (Mirm.) 2. Naqqoshga yasatig‘liq bir ot in’om qilinadi, qolgan mehmonlarga esa qimmatbaho sarpolar kiygizildi. (L. Bat.) 3. Erkni, qirni, daryolarni, cho‘lni qo‘msab qoldi dil. (Sh. Rustaveli.) 4. Munavvar balanddan olingan tuproqni yerning chuqurroq yeriga to‘kkach, ... bir kosa qatiq keltirib, mehmon oldiga qo‘ydi. (S. Nazar.) 5. Uzoq-uzoq elatlarga, ellarga, Janub yoqda turfa-turfa gullarga, Mushtoq bo‘lgan qancha-qancha dillarga Bizdan salom eltadilar turnalar. (H. G‘.)


4-mashq. O‘qing. Modal so’zli gaplarni toping va tahlil qiling
1. Otang, albatta, keladi, onang seni qidirib yuribdi, bugun-erta kelib qoladi, deb bolalar qalbida umid chirog‘ini so‘ndirmay yurgan hamshiralar, murabbiyalarni ko‘rganda odam uchun faxrlanmay bo‘ladimi! (H. Tojiboev.) 2. Gulnoz to‘rttagina uzum g‘ujumini piyolaga solib ezdi va choy qoshiqda buvi labiga tutdi. (H. G‘.) 3. Urush haqida ham, tinchlik, arzonchilik haqida ham hech narsa demadi. (H. Nu’mon, A. Shorahmedov.) 4. “Aziz otamizning fikrini, yo‘lini himoya qilmoq uchun, – dedi Sultonmurod bo‘g‘iq va hazin ovoz bilan, – qilichingizni mahkam tuting, bahodir!” (O.) 5. “O‘zbekning o‘z xalqiga qilgan xizmati uning paxtachilik rivojiga qo‘shgan hissasi bilan o‘lchanadi”, – deya o‘z so‘zini dabdaba bilan tugalladi Xalilov. (I. R.) 6. Men tinchlik haqida qo‘shiq aytaman, Bulbul gul ishqida kuylaganiday. (U.)


5-mashq. O‘qing. alohida olingan so’zlarli gaplarni aniqlang
1. Qiz bolaning bunchalik mard bo‘lishini men endi ko‘rishim. (P. Q.) 2. Na Mansurov Zebinisodan gina qildi, na Zebiniso undan. (F. Niyoziy.) 3. To‘g‘onlar, kotlovanlar uchun, suvni tez oqizish zarur bo‘lgan joylar uchun beton kerak. (J.Abd.) 4. Qanday qilib eshiklardan o‘tganini, zinalardan chiqqanini bilmadi. (Sh.) 5. Saltanat shularning barini kattalardan eshitgan edi. (O‘.Usm.)6. Men buvimlarni tez-tez ko‘rishni, biznikiga kelishlarini, yo ularnikiga borishni yaxshi ko‘rardim. (O‘.Umarbekov.)