O’quv mashg’ulotining ta’lim texnologiyasi modeli

Ichki registrlar (protsessorli xotira) mashinaning yaqin oradagi ish taktlarida bevosita qo‘llaniladigan axborotni qisqa muddatli saqlash, yozish va uzatish uchun mo‘ljallangan. U mashinaning yuqori tezkorligini ta’minlash uchun registrlar asosida quriladi, chunki asosiy xotira har doim ham tezkor mikroprotsessorning samarali ishlashi uchun axborotni zarur bo‘lgan yozish, izlash va o‘qish tezligini ta’minlab bera olmaydi. Registrlar – xotiraning turli uzunlikdagi tez ishlovchi yacheykalaridir (umumiy xotira yacheykalaridan farqli ravishda 1 bayt standart uzunlikka va nisbatan past tezlikka ega). Unda ko‘pincha kerakli konstantlar saqlanadi, ba’zi protsessorlarda ichki registrlar turli xil manzillashlarni amalga oshirish uchun qo‘llaniladi.
Buyruqlarni saralash sxemasi kompyuter dasturlariga muvofi q buyruqlarning bajarilishiga tegishli manzillarni tashkil qilish uchun xizmat qiladi.
Uzilishlarni boshqarish sxemasi dasturni elektron to‘xtatish (ko‘zda tutilmagan vaziyat), uning yuzaga kelgan vaziyatni bartaraf etish hududiga o‘tishi, asosiy dasturni bajarishni davom ettirishi uchun to‘xtagan joyga qaytishi uchun xizmat qiladi.
Xotiraga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirishni boshqarish sxemasi (XTTK). Ma’lumotlar massivini tashqi xotiradan tezkor xotiraga yuqo ri tezlikda olib o‘tish zaruriyati tug‘ilganda, protsessor boshq aruvi ostidagi axborotning oddiy dasturiy almashinuvi samarasiz bo‘lishi mumkin. Ma’lumotlarni tashqi xotiradan tezkor xotiraga (yoki aksincha) to‘g‘ridan-to‘g‘ri tizimli shina orqali uzatish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bu ish tartibini protsessorning maxsus sxemasi (xotiraga to‘g‘ridanto‘g‘ri kirish kontrolleri deb ham ataladi) ta’minlaydi.
ShK manzilli xotirasining tashkil qilinishini ko‘rib chiqamiz. ShKning xotirasi – bu axborotni yozish, saqlash va uzatishga mo‘ljallangan muhim funksional qismidir. ShKlarning zamonaviy modellarida xotira rivojlangan ierarxiyaga ega bo‘lib, hajmi va tezligi bo‘yicha turli bo‘lgan qurilmalardan tashkil topadi. Mikro protsessor xotira turlari va pog‘onalarining sxemasi 3-rasmda keltirilgan.
Xotiraning barcha turlarini shartli ravishda ularga nisbatan protsessorning foydalanish darajasi bo‘yicha to‘rtta pog‘onaga bo‘lish mumkin.

3-rasm. Mikroprotsessor xotirasining turlari va pog‘onalar sxemasi.
Birinchi pog‘ona – tezligi protsessorning taktlash chastotasi bilan tenglashtirilishi mumkin bo‘lgan, o‘ta tezkor xotira. Birinchi bosqich xotiralariga L1 kesh-xotirani hamda qo‘shimcha xotira qurilmasi sifatida qabul qilingan umumiy vazifali ichki registrlarni (IR) kiritish mumkin. Ushbu ikki xotira turi protsessorning kristaliga joylashtirilgan bo‘ladi.
Ikkinchi pog‘ona – bu an’anaviy tezkor (OZU) va doimiy xotira qurilmalaridir (DXQ). Doimiy xotiradan faqat axborotni o‘qish ish tartibida foydalaniladi va u standart dasturlarni, konstantalarni, funksiyalar jadvalini, ba’zida protsessorga joylashtirilgan fuksiyalarni amalga oshiruvchi mikrodasturlarni saqlaydi. Tezkor xotira joriy hisoblashlarning ma’lumotlarini va dasturlarini hamda joriy uzilishlarga ishlov beruvchi dasturlarni saqlaydi. Protsessor tezkor xotiradan ma’lumotlarni o‘qish va yozishni to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki birinchi bosqich xotirasi orqali amalga oshirishi mumkin. DXQ yoki TXQ sxemalari protsessor bilan bitta platada joylashtirilishi mumkin.
Uchinchi pog‘ona – tezligi bir-biridan farqlangan ichki va tashqi saqlash qurilmalari o‘rtasida axborot almashinuvini vaqtida axborotni oraliq o‘qish va saqlash uchun mo‘ljallangan buferli xotira qurilmalaridir. L2 xotira protsessor bilan bir blokda joylashtirilgan bo‘lib, yarimo‘tkazgichli integral sxema yoki disk hisoblanadi. Odatda, bu pog‘onani oraliqli saqlash vazifasini bajargani uchun ikkinchi pog‘ona kesh xotirasi deb ataladi.
Xotira qurilmalarining dastlabki uchta pog‘onasi protsessorning ichki xotirasi hisoblanadi. Oxirgi – to‘rtinchi pog‘onasi – bu tashqi xotira bo‘lib, katta hajmdagi axborotlarni saqlash uchun mo‘ljallangan tashqi xotira qurilmalaridir (TXQ).