O’quv mashg’ulotining ta’lim texnologiyasi modeli

Samaradorlik. Bu ko‘rsatkich taktlash chastotasi (Hz) va tezkorlik (operatsiya/s) kabi texnik ko‘rsatkichlari bilan uzviy bog‘liq. Kompyuter rivojlanishining dastlabki davrida iqtisodiy, muhandisli-texnik, matematik kabi turli masalalar uchun unumdorlikni baholashning o‘rtacha qiymati olinar edi. Haqiqiy tezlik ko‘rsatkichlarini aniqlash bo‘yicha maxsus testlar mavjud bo‘lgan va hozir ham mavjuddir. So‘ngi paytlarda unumdorlik ko‘rsatkichining o‘lchov birlik sifatida sekundiga million operatsiya bajarishidan foydalana boshlashgan:

• 
  MIPS (MIPS – Millions Instruction Per Second – sekundiga million buyruq) – qayd qilingan vergulli ko‘rinishdagi sonlar ustidagi operatsiyalar uchun;
  
• 
  MFLoPS (MFLOPC – Millions of Floating point Operation Per Second) – suzuvchi vergulli ko‘rinishdagi sonlar ustidagi operatsiyalar uchun;
  
• 
  gFLoPS (GFLOPS – GigaFLOPS) – qayd qilingan vergulli ko‘rinishdagi sonlar ustida sekundiga milliard operatsiyalar soni.
  

Asosiy protsessor so‘zining (razryad) uzunligi. Bu ikkilik sonlar razryadlari ustida ishlov berish, uzatish yoki saqlash operat siyalari baja rilishining maksimal soni. Razryadlik qancha katta bo‘lsa, unumdorlik shunchalik yuqori bo‘ladi. Mashina so‘zi uzunligi asosiy protsessorni loyihalashtirish jarayonida belgilanadi va bu uzunlik kompyuterning ma’lumotlarga ishlov berish tezligi, hisoblashlarning aniqligi va manzillashtiriladigan tezkor xotira hajmi kabi funksional ko‘rsatkichlarini belgilaydi. Mashina so‘zining uzunligi protsessorning ichki registrlarining hamda manzil va ma’lumotlar ichki shinalari razryadligiga ta’sir ko‘rsatadi.
Asosiy xotira hajmi. Asosiy xotira saqlash qurilmalarining ikki turidan tashkil topgan:

• 
  doimiy xotira qurilmasi DXQ (ROM – Read Only Memory), konstantalar va nomalum boshqaruv dasturlarini saqlashga mo‘ljallangan, bunda axborot DXQdan faqat o‘qiladi;
  
• 
  tezkor xotira qurilmasi TXQ (RAM – Random Access Memory), axborotlarga ishlov beruvchi dasturlar ko‘rinishid agi axborotni yozish, saqlash va o‘qish uchun mo‘ljallangan.
  

Asosiy xotiraning afzalligi uning yuqori tezligi va saqlash matritsasining har bir xotira yacheykasiga murojaat qila olish imkoniyatidir. Asosiy xotira hajmi foydalanilayotgan protsessor turiga va uning so‘z uzunligiga bog‘liq, bu kompyuterning manzil maydoni deb ataladi. Dastlabki Intel 8086 protsessor asosidagi shaxsiy kompyuterlarda manzil maydoni 10⁶ baytni, keyingi Intel 80486 protsessor asosidagi ShK larning manzil maydoni 4×10⁹ baytni va Pentium IV protsessor asosidagi ShK modellarida bu maydon 64×10⁹ baytni tashkil etadi.