O’quv laboratoriyalarida xavfsizlik texnikasiga rioya qilish haqida ma’lumot

Ba’zi moddalarning 20° C temperaturadagi solishtirma qarshiligi
1-jadval

O‘tkazgichlarning solishtirma qarshiligi (2) formula bo‘yicha aniqlanadi. Buning uchun tekshiruvchi o‘tkazgichning ixtiyoriy ikki nuqtasi orasidagi qarshiligini topishi kerak. O‘tkazgichlarning solishtirma qarshiligini aniqlash uchun kerak bo‘lgan elektr zanjiri

l-rasmda keltirilgan. Shu maqsadda zanjirning bir qismi uchun Om qonunidan foydalanamiz:

O ’tkazgich kesimining yuzi esa formulasi bilan aniqlanadi.
O’zgarmas tok manbayi, ampermetr, tekshiruvchi o’tkazgich sim, sirpanuvchi kontaktli reostat va kalitlami bir-biriga simlar vositasida ketma-ket ulab 1-rasmdagi elektr zanjimi tuzamiz.

O‘tkazgichning a va b nuqtalariga millivoltmetr parallel ulanadi, bu nuqtalar orasidagi kuchlanish juda oz bo‘lganidan tajribada millivoltmetrdan foydalanilgan.
Ishni bajarish tartibi

1. 
   1-rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjir tuziladi.
   
2. 
   Sirpanuvchi kontaktni reostatning muayyan qarshiligiga moslab qo‘yiladi.
   
3. 
   a va b nuqtalar orasidagi simning uzunligi ixtiyoriy tanlanadi va o‘lchanadi.
   
4. 
   O‘tkazgich simning diametri d mikrometr bilan o‘lchanadi.
   
5. 
   Simning kesim yuzi bo‘yicha hisoblanadi.
   
6. 
   Kalit K bilan zanjir ulanadi. Ampermetr va millivoltmetr ko‘rsatishi yozib olinadi
   
7. 
   O‘tkazgichning a va b nuqtalari orasidagi qarshilik hisoblanadi.
   
8. 
   Reostat qarshiligini, a va b nuqtalari orasidagi o‘tkazgich uzunligini o‘zgartirish bilan tajriba kamida 3 marta takrorlanadi va har qaysi tajribada (2) formula yordamida larning qiymatlari hisoblanadi.
   
9. 
   Kuzatish va hisoblash natijalari 2-jadvalga yoziladi:
   

O‘tkazgichning solishtirma qarshiligini ampermetr va voltmetr yordamida aniqlashda o’lchash va hisoblash natijalari

10. 
    O‘lchashlarning o‘rtacha absolut xatoligi < > va o‘rtacha nisbiy xatoligi hisoblanadi va 2-jadvalga yoziladi.
    
11. 
    Oxirgi natija quyidagicha yoziladi:
    

Nazorat savollari

1. 
   Bir jinsli o‘tkazgichning qarshiligi qanday aniqlanadi?
   
2. 
   Qarshilikning o‘tkazgich uzunligiga va ko‘ndalang kesim yuziga bog‘liqligini qanday izohlaysiz?
   
3. 
   Materialning tabiatini qanday kattalik xarakterlaydi?
   
4. 
   Materialning solishtirma qarshiligi nimaga teng?
   
5. 
   Solishtirma qarshilikning SI sistemasidagi birligi nima?
   
6. 
   Solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik deb qanday kattalikka aytiladi va uning SI dagi birligi nima?
   

8. 
   Temperatura ortishi bilan qarshilikning ortishi, temperatura pasayishi bilan qarshilikning kamayishi qanday tushuntiriladi?
   
9. 
   O‘ta o‘tkazuvchanlik deganda nimani tushunasiz?
   
10. 
    Qarshilikning temperaturaga bog‘liqlik formulasini yozing.