O‘quv jarayonida foyidalaniladigan interfaol uslublar va qo‘llash texnologiyasi

2.2 Informatika fanini fanlararo aloqalar integrasiyasidagi o’rni.
Informatika fanining an'anaviy ravishda shakllangan (texnik, tabiiy, gumanitar va hk) tizimidagi fanlarning o'rnini ko'rib chiqamiz. Xususan, bu boshqa o'quv fanlari qatorida informatika fanidan umumiy ta'lim kursiga joy topishga imkon beradi.
Eslatib o'tamiz, A.P.Ershovning ta'rifiga ko'ra, informatika fundamental tabiatshunoslik hisoblanadi. Akademik B.N.Naumov informatika - bu ma'lumotlarning umumiy xususiyatlarini, jarayonlarini, uni qayta ishlash usullari va vositalarini (yig'ish, saqlash, o'zgartirish, harakatlantirish, berish) o'rganadigan tabiiy fan. bitta
Tabiatshunoslik - fizika, kimyo, biologiya va boshqalar - bizning ongimizdan mustaqil ravishda mavjud bo'lgan dunyoning ob'ektiv sub'ektlari bilan shug'ullanadi. Ularga informatika berilishi juda boshqacha tabiat - sun'iy, biologik, ijtimoiy tizimlardagi ma'lumotlarni qayta ishlash qonunlarining birligini aks ettiradi.
Shunga qaramay, ko'plab olimlar ta'kidlashlaricha, informatika boshqa fan guruhlari - texnik va gumanitar (yoki ijtimoiy) uchun xos xususiyatlarga ega.
Texnika fanining xususiyatlari informatikaga mashinalarni axborotni qayta ishlash tizimlarini yaratish va ishlashi bilan bog'liq jihatlarini beradi. Demak, akademik A.A.Dorodnitsin informatika tarkibini uchta ajralmas va bir-biriga bog'liq qism sifatida aniqlaydi: apparat, dasturiy ta'minot va algoritmik. Maktabning "Informatika va hisoblash texnikasi asoslari" fanining asl nomi endi "Informatika" ga o'zgartirildi (shu jumladan texnik, dasturiy ta'minot va algoritmik vositalarni o'rganish bilan bog'liq bo'limlar). Informatika fani ham gumanitar (ijtimoiy) fanning ba'zi xususiyatlariga ega, bu uning ijtimoiy sohani rivojlantirish va takomillashtirishga qo'shgan hissasi bilan bog'liq. Shunday qilib, informatika ilmiy bilimlarning murakkab, fanlararo bo'limi hisoblanadi.
Kompyuter fanlari hech qachon shunchaki "sof fan" emas. Bu, albatta, ilmiy yadroga ega, ammo kompyuter fanining muhim xususiyati inson faoliyatining deyarli barcha turlarini qamrab oladigan eng keng qo'llanmalardir: ishlab chiqarish, menejment, fan, ta'lim, dizaynni ishlab chiqish, savdo, moliya, tibbiyot, sud ekspertizasi, atrof-muhitni muhofaza qilish va boshqalar. Va, ehtimol, ulardan eng muhimi, yangi axborot texnologiyalari asosida ijtimoiy boshqaruvni takomillashtirishdir.
Ilm-fan sifatida informatika axborot jarayonlariga xos bo'lgan umumiy qonuniyatlarni o'rganadi (ushbu tushunchaning keng ma'nosida). Yangi ommaviy axborot vositalari ishlab chiqilganda, aloqa kanallari, kodlash texnikasi, ma'lumotni vizual namoyish qilish va boshqa ko'p narsalar ushbu ma'lumotlarning o'ziga xos xususiyati deyarli ahamiyatsiz bo'ladi. Ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimini ishlab chiquvchi uchun ma'lumotlar yig'ishni tashkil etish va samaradorligining umumiy tamoyillari muhim bo'lib, ko'p foydalanuvchilar tomonidan ma'lumotlar bazasiga qanday aniq ma'lumotlar kiritilishi emas. Ushbu umumiy qonuniyatlar fan sifatida informatika predmetidir.
Informatika qo'llanilishining ob'ekti turli xil fanlar va amaliy faoliyat yo'nalishlari bo'lib, ular uchun ko'pincha "yangi axborot texnologiyalari" deb nomlangan eng zamonaviy texnologiyalarning doimiy manbasiga aylandi. Inson faoliyatining turli turlarida (ishlab chiqarishni boshqarish, loyihalash, moliyaviy operatsiyalar, ta'lim va hk) ishlaydigan turli xil axborot texnologiyalari umumiy xususiyatlar, shu bilan birga bir-biridan sezilarli farq qiladi. Axborot texnologiyalarining eng ta'sirchan dasturlari. ACS - avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlari - inson bilan o'zaro aloqada ishlab chiqarishda yoki jamoat sohasida ob'ektlarni boshqarishni tashkil etadigan apparat va dasturiy vositalar to'plami. Masalan, ta'lim sohasida ACS - VUZ tizimlaridan foydalaniladi.
APCS - avtomatlashtirilgan jarayonlarni boshqarish tizimlari. Masalan, bunday tizim kompyuterni raqamli boshqarish (CNC) apparati ishini, kosmik kemani uchirish jarayonini va boshqalarni boshqaradi.
ASNI - ilmiy tadqiqotlarning avtomatlashtirilgan tizimi - dasturiy-apparat kompleksi, unda ilmiy asboblar kompyuter bilan birlashtirilib, o'lchov ma'lumotlarini unga avtomatik ravishda kiritiladi va kompyuter bu ma'lumotlarni qayta ishlaydi va tadqiqotchi uchun eng qulay shaklda taqdim etadi.
AOC - bu avtomatlashtirilgan o'qitish tizimi. Talabalarga bilim olishga yordam beradigan tizimlar mavjud yangi material bilimlarni nazorat qilish, o'qituvchilarga o'quv materiallarini tayyorlashda yordam berish va h.k.
SAPR - bu kompyuter yordamida loyihalashtirish tizimi - bu inson (dizayner, dizayner-dizayner, me'mor va boshqalar) bilan o'zaro aloqada bo'lib, mexanizmlarni, binolarni, murakkab majmualar bloklarini va boshqalarni loyihalashtirishga imkon beradigan dasturiy-apparat kompleksidir. iloji boricha samarali.
Shuningdek, tibbiyotdagi diagnostika tizimlari, chiptalarni sotishni boshqarish tizimlari, buxgalteriya hisobi va moliyaviy boshqaruv tizimlari, tahririyat va nashriyotni qo'llab-quvvatlash tizimlari haqida ham aytib o'tish lozim - axborot texnologiyalarining qo'llanilishi juda keng.
Informatikaning rivojlanishi bilan uning kibernetika bilan aloqasi va differentsiatsiyasi to'g'risida savol tug'iladi. Bu kibernetika mavzusiga aniqlik kiritishni, uni yanada qat'iyroq talqin qilishni talab qiladi. Kompyuter fanlari va kibernetika menejment tushunchasi asosida umumiy jihatlarga ega, ammo ular ob'ektiv farqlarga ham ega. Informatika va kibernetikani farqlashning yondashuvlaridan biri bu har qanday kibernetik tizimlarda (biologik, texnik va boshqalar) emas, balki faqat ijtimoiy tizimlarda axborot texnologiyalarini informatika tadqiqotlari sohasiga murojaat qilishdir. Kibernetika o'zboshimchalik tizimidagi axborot oqimining umumiy qonuniyatlari bo'yicha tadqiqotlarni saqlab qolsa, informatika ushbu nazariy asosga tayanib, ma'lumotlarni qayta ishlash, uzatish va ulardan foydalanishning o'ziga xos usullari va usullarini o'rganadi. Biroq, ko'plab zamonaviy olimlar bunday bo'linishni sun'iy deb hisoblashadi va ular shunchaki kibernetikani kompyuter fanining tarkibiy qismlaridan biri deb hisoblashadi.
Microsoft Office Excel dasturi “Informatika” fanida eng katta joyni egallaydi va markaziy joyga egadir. Ushbu dastur boshqa fanlar bilan aloqasi juda katta. Mana shuning uchun bu dasturning yetakchi asoslariga fanlararo aloqalarning ahamiyati juda ham katta va obyektiv jihatdan muhim.
Fanlararo aloqalarni taxlil qilsak ularda aloqalarning o’zlari o’ziga xos statik holatda joylashganini ko’ramiz (o’quv mavzusini fanlararo aloqalarning statik tomoni o’quv materiali bilan aniqlanadi). Ammo real o’quv jarayonida fanlararo aloqalar dinamik nuqtai nazaridan ham qarashlari mavjud (o’quv mavzudagi fanlararo aloqalarning dinamik tomoni o’quv material bilan aniqlanadi) va ular fan ichidagi va kurs ichidagi aloqalar bilan jips xolatda qaraladi-aynan shundagina fanlararo aloqalarning didaktik modelining sifat farqlari, ya’ni o’quvchilar tomonidan o’zlashtirish jarayoniga qaralganda yuz beradi.
Jadval taxlili yana shuni ko’rsatmoqdaki ko’pincha “bog’lovchi”, sintezlovchi xarakterga egaligini ko’rishimiz mumkin. Ayniqsa ular bilan oxirgi mavzular o’ta to’yingan, chunki ko’pgina tushunchalar o’quv yili oxirida anglanadi va yuqori sinf o’quvchilar tomonidan umumlashtiruvchi darajada qo’llashadilar.
Shunday qilib jadvaldagi matnli taxlili ko’rilayotgan o’quv mavzular mazmuni shuni ko’rsatadiki, bu aloqalar keng fanlararo moslikda ilmiy, tizimli, egalik va xar tomonlama ularning yetakchi xolatlarini yoritishda xar bir mavzu bo’yicha ancha tartiblashgan bilimlar tizimini yaratishda ishlatiladi. Mavzular to’plami orqali esa butun o’quv fan bo’yicha shunga erishish mumkin. O’quv fanlarning yetakchi qoidalari bunda o’ziga xos “bog’lovchi”, “o’qlar” vazifasini bajaradilar.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, pedagogik fanlararo aloqalarni tadbiq etish va ta’lim berish metodikasi ilmiy bilimlar taxlili va sintez muammosini pedagoglar metadologik qarashlariga fanlar differensiasiyasining konkret ifodalanishi deb hisoblashimiz mumkin. Bu muammoning nazariy va amaliy yechimi jamiyat rivojlanishi pedagogik fan va o’quv yurtining ijtimoiy buyurtmasiga mos ravishda o’zgarib keladi. Zamonaviy kollejlarda ta’lim berishda fan tizimi bo’yicha tasdiqlash va ta’kidlash fanlararo aloqalar g’oyasining taraqqiyoti bilan uzluksiz bog’liqdir. O’quv mavzularning yetakchi g’oyalarini yoritishda muxim va zurur bo’lgan fanlararo aloqalarini aniqlash va keyingi bosqichda amalga oshirishda quyidagiga erishish imkoniyatini beradi:
O’quv mavzuning fanlararo sig’imini aniqlashda subyektiv yondashuv extimolligini kamaytirish;
O’qituvchi va o’quvchi e’tiborini o’quv mavzularning bog’lovchi omillariga qaratishda fanning yetakchi g’oyalarini yoritishda muxim rol o’ynashiga yo’naltirish;
Fanlararo aloqalarni o’rnatish bo’yicha ishlarni bosqichma-bosqich tashkil etadilar, doimiy ravishda bilishli vazifalarni murakkablashtiriladi, o’quvchilarning bilish mustaqilligini va ijodiy tashabbus xarakat maydonini kengaytiradi, buning uchun fanlararo aloqalarni samarali amlga oshirish uchun didaktik vositalarning hamm ko’psonli turlarini qo’llashadilar;
Turli o’quv fanlarini organik birlikda o’quvchilarda bilish qiziqishlarini shakllantiradi;
Xayot bilan bog’liq holda fan va turli fonlarning zamonaviy vositalar yordamda eng muxim dunyoqarashli muammolarni va savollarni o’rganiladi.
Keyingi bosqichda fanlararo aloqalar ko’p tomonlama tizimini yanada rivojlantirishni talab qiladi: maktabda bu ishni rejalashtirish, pedagogik jarayonda hamma ishtirokchilarning faoliyatini koordinatsiya (moslashtirish) kerak; fanlararo(kompleks) semenarlarning samarali ishlatilishi, xuddi shunday tarzda ekskursiya, konferensiya, birlashtirilgan darslar amaliyotini kengaytirish, ular davomida turli o’quv predmet va kursning vositalari yordamida asosiy dunyoqarashli muammolari bir vaqtda xal etiladi. Bunda ikki yoki undan ortiq o’qituvchi ishtirok etadilar.
Axborotlarni qayta ishlab chiqish jarayonida ularning qanday turga mansubligini va uning asosiy xususiyatlarini aniqlash lozim bo’ladi. Bu muammoni xal qilish uchun ma’lumot ishlab chiqarish jarayonini, ma’lumotlardan foydalanuvchilar kimlar ekanligini, qayta ishlangan ma’lumotlar nimalar uchun ishlatilishini va bu bilan bog’liq boshqa muammolarni chuqur hamda atroflicha o’rganish lozim bo’ladi. Faraz qiling, Siz biror bir korxonada xisobchi bo’lib ishlaysiz va boshlig’ingiz Sizga ushbu korxonaning buxgalteriya ishini kompyuter yordamida avtomatlashtirish vazifasini qo’ygan.
Fikrlab ko’ringchi, bu masalani xal qilish uchun Sizga nimalar qilish lozim bo’ladi va Siz qanday turlarga mansub ma’lumotlar bilan ishlashingiz kerak bo’ladi? Agarda biz bularni iqtisodiy soxaga mansub ma’lumotlar desak, yana qanday soxalarga mansub ma’lumotlar haqida bilasiz? Xilma-xil sohalarga oid ma’lumotlar bir biridan farqlanadimi yoki yo’qmi? Agar farqlansa qaysi ko’rsatkichlari bilan farqlanadi?
Axborotlardan foydalanish belgisiga qarab ularni bir necha turlarga bo’lish mumkin. Xususan, ulardan biri va muhimi iqtisodiy axborotlardir. Iqtisodiy axborotlarni tasvirlash ob’ekti-ishlab chiqarish va xo’jalik faoliyatlaridir. Axborotlarning ahamiyati esa ana shu ishlab chiqarish va xo’jalik faoliyatini boshqarish chog’ida ular ishini yanada takomillashtirish, texnika-iqtisodiy ko’rsatkichlar sistemasini yanada yaxshilash maqsadida foydalaniladi. Iqtisodiy axborotlar deb, iqtisodiy sohaning barcha tomonini butunlay tasvirlaydigan har xil ma’lumotlar to’plamiga aytiladi.
Ular yordamida xalq xo’jaligini va uning ayrim olingan tarmoqlarini boshqarish uchun tasvirlash, qayd etish, uzatish, saqlash va boshqa texnik vositalaridan foydalanish zarurdir.
Iqtisodiy axborotlar to’g’risida ikkinchi o’xshash qoidani ham keltirish mumkin: xalq xo’jaligining iqtisodiy sohasini to’la tasvirlaydigan ma’lumotlarni "iqtisodiy axborotlar" deb ataladi.
Umuman, iqtisodiy axborotlar muhim tushuncha hisoblanib, u xo’jalik, ishlab chiqarish, iste’mol va moddiy resurslar, mehnat hamda pul resurslarining tarkibi, ob’ektlar ishining aynan ma’lum vaqtlargacha va ungacha bo’lgan holatlari xaqidagi axborotlar sistemasini o’z ichiga oladi. Korxona, tashkilotlarning, jamoa xo’jaligi faoliyatlarining iqtisodiy axborotlari natural, qiymat va boshqa ko’rsatkichlar orqali aks ettiriladi. Bu axborotlar qator xarakterli xususiyatlarga ega bo’lib, ularning asosiylariga quyidagilarni kiritish mumkin.
axborotlar harfli-raqamli belgilar orqali ifodalanadi;
berilgan ma’lumotlar va hisoblash natijalari, ayrim hollarda oraliq natijalari ham uzoq vaqt saqlanishi kerak;
bir manbadan kelib chiqqan dastlabki axborotlar har xil boshqarish funktsiyalarida o’z aksini topadi;
Har bir ilmiy soha, insoniylik tajribasi o’zining axborotlariga ega. Iqtisodiy soha, jamiyat iqtisodiy faoliyati shunaqa axborotlarga egaki, biz ularni "iqtisodiy axborot" deb ataymiz. Iqtisodiy axborot o’z tushunchasi bo’yicha, bir tomondan "axborot" kategoriyasiga mansub bo’lsa, ikkinchi tomondan, iqtisod va xalq xo’jaligini boshqarish bilan uzviy bog’langan.
Iqtisodiy axborotlar boshqarishning quroli bo’lib xizmat qilib, bir vaqtning o’zida boshqarishning ajralmas elementi bo’lib hisoblanadi. Iqtisodiy axborotni boshqaruv axborotining rang-barangligi sifatida qarash mumkin, ya’ni, ular xalq xo’jaligini boshqarishning tashkiliy - iqtisodiy masalalarining tashkiliy yechimini ta’minlaydi. Zero, iqtisodiy axborotlar xalq xo’jaligi va uning tarmoqlarining holatini aks ettiradigan ma’lumotlar to’plamidan tashkil topadi.


XULOSA
Hozirgi kunda ta’lim jarayonida interfaol uslublardan foydalanib, ta’limning samaradorligini ko‘tarishga bo‘lgan qiziqish, etibor kundan-kunga kuchayib bormoqda. Zamonaviy texnologiyalar qo‘llanilgan mashg‘ulotlar talabalar egallayotgan bilimlarni o‘zlari qidirib topishlariga, mustaqil o‘rganib, tahlil qilishlariga qaratilgan. O‘qituvchi bu jarayonda shaxs va jamoaning rivojlanishi, shakllanishi, bilim olishi va tarbiyalanishiga sharoit yaratadi, shu bilan bir qatorda, boshqaruvchilik, yo‘naltiruvchi vazifasini bajaradi. Bunday o‘quv jarayonida talaba asosiy figuraga aylanadi.
O‘quv-tarbiya jarayonida pedagogik texnologiyalarning to‘g‘ri joriy etilishi o‘qituvchining bu jarayonida asosiy tashkilotchi yoki maslahatchi sifatida faoliyat yuritishiga olib keladi. Bu esa talabadan ko‘proq mustaqillikni, ijodni va irodaviy sifatlarni talab etadi.
Har qanday pedagogik texnololgiyaning o‘quv-tarbiya jarayonida qo‘llanilishi shaxsiyxarakterdan kelib chiqqan holda, talabani kim o‘qitayotganligi va o‘qituvchi kimni o‘qitayotganiga bog‘liq.
Pedagogik texnologiya asosida o‘tkazilgan mashg‘ulotlar yoshlarning muhim hayotiy yutuq va mummolariga o‘z munosabatlarini bildirishlariga intilishlarini qondirib, ularni fikrlashga, o‘z nuqtai nazarlarini asoslashga imkoniyat yaratadi.
Hozirgi davrda sodir bo‘layotgan innovatsion jarayonlarda ta’lim tizimi oldidagi mummolarni hal etish uchun yangi axborotni o‘zlashtirish va o‘zlashtirgan bilimlarini o‘zlari tomonidan baholashga qodir, zarur qarorlar qabul qiluvchi, mustaqil va erkin firlaydigan shaxslar kerak.
Shuning uchun ham ta’lim muassalarining o‘quv-tarbiyaviy jarayonida zamonaviy o‘qitish uslublari - interfaol uslublar, innovatsion texnologiyalarning o‘rni va ahamiyati beqiyosdir. Pedagogik texnologiya va ularning ta’limida qo‘llanishiga oid bilimlar, tajriba talaba (yoki o‘quvchi)larni bilimli va yetuk malakaga ega bo;lishlarini ta’minlaydi.
Informatika va axborot texnologiyalari fani o‘quv mashg‘ulotlarni interfaol metodlardan foydalanib tashkil etish, talaba-o‘quvchilardagi bilim va ko‘nikmalarni, ularning fikrlash qobilyatini, hozir javoblilik darajasini o‘sishiga sababchi bo‘lmoqda. O‘qituvchi tomonidan rejalashtirilgan maqsadga, kafolotli natija erishish koeffetsenti oshadi. Ta’lim beruvchi (o‘qituvchi) o‘quv mashg‘ulotlarni tashkil etishda uni olib borishda, asosan texnologik xaritani auditoriya holatidan, undagi o‘quv va texnik vositalarning barqarorligidan kelib chiqib rejalashtirmog‘i va tuzmog‘i lozim.
Ta’limni tashkil etishda kadrlar tayyorlash milliy dasturining sifat bosqichlari talablariga binonan zamonaviy ta’lim texnologiyalaridan, turli xil metodlardan foydalanilganda ta’lim oluvchilarning faolligi oshadi, darsga bo‘lgan qiziqishi ortadi, muloqotga kirishish ko‘nikmasi shakllanadi.
Metodning mohiyati shundan iboratki, bunda mavzuning turli tarmoqlari bo‘yicha bir yo‘la axborot beriladi. Ayni paytda, ularning har biri alohida nuqtalardan muhokama etiladi. Masalan, ijobiy, salbiy tomonlari, afzalliklari va kamchiliklari, foyda va zararlari belgilanadi. Bu interfaol metodlar tanqidiy, aniq mantiqiy fikrlashni muvaffaqiyatli rivojlantirishga hamda o‘z g‘oyalari, fikrlarini yozma va og‘zaki shaklda ixcham bayon etish, himoya qilishga imkoniyat yaratadi.
Informatika fanini o‘qitishda ilg‘or pedagogik va axborot texnologiyalaridan foydalaniladi. Tajriba mashg‘ulotlari bevosita kompyuter bilan jihozlangan xonalarda olib boriladi.