O’quv darslik

Rp.: Linimenti Synthomycini 5 % – 25,0 
D.S. Yaralarga surtish uchun 
Shamcha
– Suppositorium (qaratqich kelishik birlik sonda – suppositorii, 
qisqartirilgani – supp.) – bu uy haroratida qattiq va tana haroratida erib 
ketadigan, dozalarga bo‘lingan dori shaklidir. Shamchalarning to‘g‘ri ichakka va 
qinga qo‘yishga mo‘ljallangan turlari mavjud. Asos sifatida ko‘pincha ka- kao 
moyi – 
Oleum Cacao
ishlatiladi. Bundan tashqari, shamchalar ishlab 
chiqarishda asos sifatida jelatin-glitserinli (jelatin, glitserin va suvlarning 
aralashmasi) va sovunli-glitserinli (tibbiy sovun va glitserinlarning qotishmasi) 
asoslar ham qo‘llanilishi mumkin. Dori moddalar shamcha shaklida mahalliy va 
rezorbtiv (ayrim hollarda to‘g‘ri ichakka ishlatiladigan shamchalar) ta’sir 
ko‘rsatish uchun ishlatiladi. Zaharli va kuchli ta’sir ko‘rsatuvchi dori moddalarni 
shamcha holida ishlatilganda, ularning terapevtik dozasiga katta ahamiyat berish 
kerak. 
To‘g‘ri ichak shamchalari konus yoki silindr shaklida bo‘lib,og‘irligi 1 
grammdan 4 grammgacha bo‘ladi. Maksimal diametri 1,5 sm dan oshmasligi ke- 
rak. Agar retseptda to‘g‘ri ichak shamchasining miqdori ko‘rsatilmagan bo‘lsa, 
bunday hollarda u 3,0 g og‘irlikda tayyorlanadi. Pediatriya amaliyotida 
qo‘llanilishi mo‘ljallangan shamchalarning miqdori 0,5 grammdan 1,5 
grammgacha bo‘ladi. Qin shamchalari dumaloq yoki oval ko‘rinishida bo‘lib, 
og‘irligi 1,5 grammdan 6 grammgacha bo‘ladi. Agar retseptda qin 

---

- 152 -
shamchalarining miqdori ko‘rsatilmagan bo‘lsa, bunday hollarda u 4,0 g 
og‘irlikda tayyorlanadi. Reseptda magistral, ofitsinal va maxsus nomli 
shamchalar shaklida yoziladi. 
I. Magistral shamchalar 
kengaytirilgan ko‘rinishda, shamcha asosi va 
uning turi ko‘rsatilgan holda yoziladi.
Misol:
Terapevtik dozasi 0,05 g bo‘lgan anestezinning to‘g‘ri ichak 
shamchasidan 10 tasiga retsept yozilsin. 1 shamchadan kuniga 2 mahal to‘g‘ri 
ichakka qo‘yish uchun buyurilsin.