O’quv darslik

Butamid 
2. Ta'siri davomli bo‘lgan preparatlar (24- 60 s) 

---

- 582 -
Xlorpropamid, Glibenklamid, Glipizid 
 P. Biguanid unumlari 
Metformin 
Sulfanil mochevina xosilalarining gipoglikemik ta'sir mexanizmi ularni 
ATFga tobe bo‘lgan K
+
- kanallarini qamal qilish xossalari bilan bog‘liq (2 
chizma). Bu potensialga bog‘liq Ca
2+
kanallarini ochilib xujayra ichida kalsiy 
ionlari miqdorini kuchayishiga va V-xujayralardan insulin ajralishini 
kuchayishiga olib keladi. Bunda V-xujayralarning insulinni ishlabchiqarilishini 
rag‘batlantiruchi glyukoza va aminokislotalarga bo‘lgan sezgirligi ortadi. 
Shunday qilib, ushbu preparatlar insulin sekretsiyasini bilvosita ta'sir tufayli 
kuchaytiradilar. Sulfonil mochevina unumlari ovqat xazm qilish traktidan tez va 
to‘liq so‘riladilar.
Bu gurux preparatlarining birinchisi b u t a m i d (tolbutamid, rastinon) 
xisoblanadi. 
Butamidni bemorlar yaxshi qabul qiladilar, ammo uni qullaganda noxush 
ta'sirotlar rivojlani shi mumkin (dispepsik o‘zgarishlar, allergik reaksiyalar, 
kamdan-kam xolatlarda – leykopeniya, trombotsitopeniya, gepatotoksik ta'sir). 
Butamidga o‘rganish (ko‘nikish) rivojlanishi mumkin. 
2-chizma
. Sulfonil mochevina unumlarining gipoglikemik ta'sirining 
mexanizmlari
Sulfonilmochevina unumlari 
(xlorpropamid va boshqalar) 
↓
Langergans orolchalarining
V-xujayralarini ATFga tobe
bo‘lgan K
+
kanallarini qamallanishi
↓
V-xujayralar membranasining

---

- 583 -
depolyarizatsiyalanishi
↓
V-xujayralarning potensialga tobe
bo‘lgan Ca
2+
kanallarini ochilishi 
↓
Ca
2+
ni V- xujayra ichiga kirishi 
↓
Insulinni ajralishi 
Xlorpropamid (diabaril, oradian) butamiddan faolligini yuqoriligi va 
ta'sirini davomlili gi bilan farq qiladi. Organizmda faol metabo litlar xosil qilish 
bilan kechuvchi biotransformatsiyaga uchraydi. Xlorpropamid va uning 
metabolitlari buyrak orqali ajraladi. Xlorpropamid boshqa sulfanilamidlarga 
nisbatan ko‘proq turli xil noxush asoratlar keltirib chiqardi. Jumladan, etil 
spirtini metabolizmi buzilishi tufayli uni qabul qilganda yuz terisini qizarib 
ketishi va boshqa ko‘tara olmaslik belgilari yuzaga keladi. Organizmda suvni 
ushlanib qolishi va giponatriemiya, dispepsik buzilishlar, terida allergik
reaksiyalar, xolestaz, kamdan-kam xolatlarda qon xosil bo‘lishini susayishi 
kuzatiladi.