O’quv darslik

temir sulfat, temir laktat, 
ferumlek, ferkoven, koamid 
b)
giperxrom 
anemiyada 
qo‘llaniladigan:
sianokobalamin, 
foliev 
kislotasi
2.
Eritropoezni susaytiruvchi vositalar: 
fosfor 32 izotopli natriy fosfat 
eritmasi.
II.
Leykopozzga ta’sir etuvchi vositalar: 
1.
leykopoezni kuchaytiruvchi vositalar: 
pentoksil, natriy nukleinat, 
molgramostim, filgrastim 
2.
leykopoezni 
susaytiruvchi 
vositalar: 
novembixin, 
mielosan, 
merkaptopurin, dopan, tiofosfamid. 
ERITROPOEZGA TA’SIR ETUVCHI VOSITALAR. 
Anemiya-patologik holat bo‘lib, eritrotsitlar va gemoglobinni miqdorini 
kamayishi bilan, hamda eritrotsitlarning shakli, kattaligi va yashash muddatini 
o‘zgarishi bilan kechadi. Anemiyalarning turi ko‘p bo‘lib, dori vositalri bilan 
davolashga asosan temir etishmovchiligi tufayli rivojlanuvchi va xavfli anemiya 
qulayroq. 
Gipoxrom anemiyalarda (rang ko‘rsatkichi 1dan kam) eritropoezni
kuchaytirish uchun asosan temir preparatlari qo‘llaniladi. Inson tanasida 
taxminan 5 gramm temir bor bo‘lib, uning 60% gemoglobin tarkibida, 20%-
mioglobinda va to‘qima fermentlarida (sitoxrom v, s, a
3
, r-450, v
5
) qolgan qismi 
zaxirada (jigar, qora taloq, ilik). Temir zaxirasi asosan qondagi gemoglobin va 

---

- 535 -
fermentlar sintezi uchun ishlatiladi. Ayollar hayz ko‘rganda anchagina temir 
yo‘qotadilar (10-50mg.bir kunda). Homiladorlikda ham xuddi shunday 
(homilaning gemoglobini va fermentlari uchun)bo‘ladi. Erkaklarning temirga 
bo‘lgan kunlik extiyoji 5mg, ayollarnikiga esa 15mg. Kunlik taomda inson 
taxminan eng kamida 20mg temir qabul qiladi. Ya’ni kundalik extiyoj ovqat 
bilan butunlay qoplanadi. Lekin surunkali qon yo‘qotish ro‘y berganda (sur. 
gemmoragiya) ovqat tarkibidagi temir kamlik qiladi, onalar bolani emizish 
davrida ham, xuddi shunday bo‘ladi (alimentar anemiya) MITdan ionlangan 2 
valentlik temir yaxshi so‘riladi, ayniqsa 12 barmoqli ichakda. So‘rilishi asosan 
aktiv jarayon, lekin diffuziya yo‘li bilan ham bo‘ladi (kamroq). Me’da va 
ichakning shilliq qavatida transport oqsili-apoferritin bo‘ladi. U temir bilan 
bog‘lanib, ferritinga aylanadi. Agar bo‘sh qolgan apoferritin tugasa, so‘rilishi
to‘xtatiladi. Qonda esa transport oqsili (β-globulin) transfferrin 2-molekula 
temir bilan bog‘lanib, ferrotransferritinga aylanadi. SHu xolda temir zaxira 
makonlariga etkaziladi. U erda apoferritin bor bo‘lib, temirni o‘ziga oladi va 
ferritinga aylanadi. Temirning so‘rilishi zaxira bo‘shab qolganda tezlashadi. Bir 
kunda eng ko‘pi bilan 50mg temir MITdan so‘rilishi mumkin. Bu miqdorni 
ovqat bilan ta’minlab bo‘lmaydi. Shuning uchun temir unsurlari bo‘lgan 
preparatlar berishi shart.