O’quv darslik

5.
 
Tarkibida zaharli va kuchli ta’sir ko‘rsatadigan moddalar saqlamay-
digan o‘simliklardan tayyorlanadigan damlama va qaynatmalar uchun 
quyidagi maxsus standart konsentratsiya qo‘llaniladi: 

---

- 119 -
a.
1:10 
b.
1:400 
c.
1:5000 
d.
1:500 
e.
1:30 
6.
 
Suvda 
erimaydigan 
suyuqliklar 
mayda-mayda 
zarrachalar 
ko‘rinishida muallaq holatda turadigan suyuq dori shakli: 
a.
emulsiya 
b.
suspenziya 
c.
shilimshiq 
d.
mikstura 
e.
tindirma 
7.
 
Emulsiyalar dozalanadi: 
a.
osh qoshiqlarda 
b.
choy qoshiqlarda 
c.
desert qoshiqlarda 
d.
tomchilarda 
e.
grammlarda 
8.
 
Kuchli ta’sir ko‘rsatadigan va zaharli ta’sirga ega bo‘lgan 
Moddalarning eritmalari ichish uchun quyidagicha beriladi: 
a.
tomchilarda 
b.
qoshiqlarda 
c.
darajalarga bo‘lingan stakanchalarda 
d.
flakonchalarda 
e.
til ostiga qo‘yish yo‘li bilan 
9.
 
Tomchilar bilan dozalanadigan dori shakli: 
a.
tindirma 
b.
damlama 
c.
eritma 

---

- 120 -
d.
mikstura 
e.
emulsiya 
10.
 
O‘simlik xom-ashyosidan spirt yordamida ajratib olinadigan, tiniq va 
bo‘yalgan suyuq dori shakli: 
a.
tindirma 
b.
ekstrakt 
c.
qaynatma 
d.
damlama 
e.
mikstura 
11.
 
O‘simlik xom-ashyosidan spirt yordamida olinadigan konsentrlangan 
ajratma: 
a.
ekstrakt 
b.
tindirma 
c.
emulsiya 
d.
damlama 
e.
qaynatma 
12.
Qoshiqlarda dozalanadi: 1) damlama 2) tindirma 3) ekstrakt 4) qaynatma 5) 
sochma 
a.
1, 4 
b.
2, 3 
c.
1, 4, 5 
d.
2, 3, 4 
e.
3, 4, 5 
13.
Tomchilarda dozalanadi: 1) damlama 2) tindirma 3) ekstrakt 4) qaynatma 
5) sochma 
a.
2, 3 
b.
3, 4, 5 
c.
1, 4 
d.
1, 4, 5 

---

- 121 -
e.
2, 3, 4 
14.
 
O‘simlik xom-ashyosidan spirt yordamida olinadigan ajratmalar: 1) 
suspenziya 2) qaynatma 3) ekstrakt 4) damlama 5) tindirma
a.
3, 5 
b.
2, 3, 5 
c.
1, 3, 5 
d.
1, 4, 5 
e.
2, 4 
SIRTGA QO’LLASH UCHUN MO’LJALLANGAN ERITMALARGA, 
SURTMA, PASTA SHAMCHA, LINIMENTLARGA RETSEPT YOZISH
Sirtga ishlatiladigan eritmalar ko‘z, quloq, burunga tomiziladigan 
tomchilar, primochkalar (og‘rigan yoki shikastlangan joyga dokani doriga 
ho‘llab qo‘yish) ko‘rinishida hamda yuvish, chayish va sprinsevanie qilish 
uchun qo‘llaniladi. Qovuq, siydik yo‘li kanali va ayollar jinsiy a’zolarini yuvish 
muolajasi 
sprinsevanie
deyiladi. Chayish, yuvish va primochkalar terini, 
yaralarni, shilliq pardalarni yuvishda, og‘izni chayishda, kompress qilishda 
ishlatiladi. Siydik yo‘li kanalining shilliq qavati, ayniqsa ayollar jinsiy 
a’zolarining shilliq qavati hamda yaralarning ustki qismi juda yaxshi so‘rish 
xususiyatiga ega bo‘lganligi tufayli sprinsevanie qilish, chayish va yuvish uchun 
eritmalar tayyorlanganda dori moddalarining terapevtik dozasiga katta ahamiyat 
berish lozim. 1 marta yuvish, chayish, kompress va primochka qilish uchun 100-
200 ml miqdorida, 1 marta sprinsevanie qilish uchun esa 500 ml dan 1-1,5 l 
gacha suyuqlik sarflanadi. Shuning uchun ularga konsentrlangan eritma yoki 
sochma (kukun) holida retsept yozish maqsadga muvofiqdir. Bunda bemor uyga 
kelgach, vrach ko‘rsatmasiga binoan konsentrlangan eritmani suyultiradi yoki 
sochmadan zarur miqdordagi ertimani o‘zi tayyorlaydi. Retsept kengaytirilgan, 
qisqartirilgan va foizli shaklda yoziladi. 

---

- 122 -
Misollar:
1. Kaliy permanganatining 0,02 % li eritmasidan 10 marta 
tomoqni chayish uchun retsept yozilsin. Bir marta chayishga 200 ml eritma 
buyurilsin. 
Hisoblash: 
a) dastlab bir marta chayish uchun qancha miqdorda kaliy permanganti 
kerakligini topamiz. 
100 ml – 0,02 g 
200 ml – x
г
х
х
04
,
0
100
02
,
0
200


b) 10 marta chayish uchun qancha kaliy permanganati kerak bo‘lishini 
aniqlaymiz. 
0,04 g x 10 marta = 0,4 g 
v) konsentrlangan eritmani osh qoshiqda yozish mumkin, bunda har bir 
dozani (1 osh qoshiq) 1 stakan suvda suyultiriladi. 
15 ml x 10 marta = 150 ml 
1) kengaytirilgan shakl: