O’quv darslik

ANKSIOLITIKLAR GURUHIDAGI UXLATUVCHI VOSITALAR. 
Anksiolitiklarning (anxius-bezovtalanish, qo‘rquv bilan qamralgan, lysis-
eritish) ko‘plari hayajonni kamaytirish hisobiga uyquni rivojlanishiga yo‘l 
ochib beradilar. Bu borada benzodiazepin hosilalarining uzoq (sibazon) va 
mo‘‘tadil ta’sir etuvchilari (nitrozopam, fenazepam) ko‘proq ahamiyatlidir. 
Benzodiazepinlarning ta’sir mexanizimi GAMK-A repseptorlarga 
GAMKning affinetitining (mosligini) oshirib, GAMKning tormozlovchi ta’sirini 
orttirishidan iborat. Bunda xlor ionoforlarining davomliroq ochilishi (yoki 
ularning sonini ortishi) kuzatilib, neyronlar ichiga ionlar ko‘proq kiradi va 

---

- 310 -
postsinaptik membranada tormozlanish potensiali ortadi, gipokampda va limbik 
sistema impulsdan keyingi gipotalamusga ta’sir etish rivojlanmaydi. 
NITROZEPAM
(Nitrazepamum) - uxlatish, anksiolitik, tinchlantiruvchi, 
tirishishga qarshi va miorelaksantlik ta’siriga ega. Ichilgandan 30-60daqiqa 
keyin, uyqu boshlanadi va 6-8 soat davom etadi. Ta’siri tugagach, salbiy 
o‘zgarishlar kuzatilmaydi. YUrak-tomir va parenximatoz a’zolarga salbiy ta’sir 
ko‘rsatmaydi. Alkogol va narkotik moddalarning ta’sirini kuchaytiradi. MITdan 
yaxshi so‘riladi. Jigarda parchalanadi. Organizmda yig‘ilib qolmaydi.
Qo‘llanilishi
: uyquni turli xil buzilishlarida, nevrozlarda, qo‘rquv bilan 
kechadigan ruhiy xastaliklarda, travmalarda, miyada qon aylanishining 
buzilishida, surunkali alkogolizmning abstinent sindromida, tutqanoqda, 
operatsiyalardan oldin va keyin. Nitrazepam qabul qilganlar, avtotransport 
haydashlari mumkin emas. Homiladorlik, miasteniya, jigar va buyrak 
xastaligida qo‘llash mumkin emas.
SIBAZON
(Sibazonum) tibbiyotda keng qo‘llaniluvchi anksioltik. 
Mo‘‘tadil uxlatuvchi ta’sirga ega. Narkotik, uxlatuvchi, og‘riqsizlantiruvchi va 
alkogol ta’sirini kuchaytiradi. Miorelaksant va tirishishni daf etish xususiyatiga
ega. Me’daning tungi sekretsiyasini pasaytirganligidan oshqozon va 12 barmoqli 
ichak yara xastaligida ahamiyatlidir. Antiaritmik ta’siriga ega. Sibazonni qon 
tomir, mushaklarga kiritish va ichish mumkin. Uyqudan oldin 1-2 tabl. ichiladi. 
RELADORM
(tarkibiga 
siklobarbital 
0,1+sibazon 
0,01 
kiradi). 
Nitrazepam qo‘llash mumkin bo‘lmagan holatlarda, kuchli qichish bilan 
kechuvchi dermatozlar qo‘llaniladi. 
FENAZEPAM
(Fenazepam). YUksak faollikka ega bo‘lgan anksiolitik 
bo‘lib, benzodiazepining boshqa hosilalaridan ustunlikka ega. YUqorida 
keltirilgan xastaliklarda qo‘llaniladi. 
ANKSIOLITIKLAR
guruhidagi 
uxlatuvchi 
vositalar, 
barbitur 
kislotasining hosilalaridan quyidagi belgilari bilan farqlanadilar: 
-
uyquning tarkibini kamroq buzadilar. 

---

- 311 -
-
terapevtik ta’sir kengligi kattaroq
-
zaharlanish va doriga tobelikni kam rivojlantiradilar 
-
MOSni induksiyalash qobiliyati pastroq.