O’quv darslik

Qo‘llanilishi
: kirish narkozida, qisqa muddatli jarrohlik muolajalarida, 
tirishish va ruhiy qo‘zg‘alishlarni bartaraf etishda. Jigar va buyrakning organik 

---

- 303 -
xastaliklarida, diabet, bronxial astma va o‘tkir, tez o‘tuvchi porfiriyalarda 
qo‘llash mumkin emas.
GEKSENAL
– barbitur kislotasining hosilasi. Tomirga kiritilgach, 
qo‘zg‘alish davri bo‘lmagan, chuqur, tez rivojlanuvchi, jarrohlik davri 15-25 
daqiqa davom etuvchi narkoz rivojlanadi. Jigarda tez parchalanadi. Tiopental 
natriyga o‘xshash, lekin unga nisbatan ko‘proq asoratlar chaqiradi (yurak 
faoliyatini susaytiradi, tirishish kuzatiladi, uyg‘onish davrida harakat keskin 
kuchayadi). Asosan kirish narkozida qo‘llaniladi. 
PREDION
(viadril)-kimyoviy tuzilishi steroid gormonlarga o‘xshasa 
ham, gormonal ta’siriga ega emas. Predionning narkotik ta’siri 3-5 daqiqadan 
so‘ng boshlanib, 30-40 daqiqa davom etadi. U skelet mushaklarini yaxshi 
bo‘shashtiradi. Nafas, yurak-tomir sistemasiga deyarli ta’sir etmaydi. 
Miorelaksantlar ta’sirini kuchaytiradi. Asosiy kamchiligi, bu tomirlarga ta’sir 
etib, og‘ritadi va flebitga olib keladi. Buni oldini olish uchun, kiritishning 
oxirida glyukoza yoki osh tuzi eritmalaridan 10-20 ml kiritiladi (venalar 
yuviladi). Odatda kattaroq venalarga kiritiladi. Teri ostiga kiritish mumkin 
emas. Barbituratlarni qo‘llash mumkin bo‘lmaganda, kirish narkozi uchun 
qo‘llaniladi. Predionni bazis narkozda ham qo‘llaniladi.
NATRIY OKSIBUTIRAT
- Gamma-oksi moy kislotasining (GOMK) 
natriyli tuzi bo‘lib, o‘zining farmakologik xususiyatlari bo‘yicha MNSning 
tabiiy metaboliti (GAMK)-gamma amino moy kislotasiga o‘xshaydi. Natriy 
oksibutirat gematoensefalik to‘siqdan oson o‘tadi, tinchlantiruvchi va markaziy 
miorelaksantlik ta’sirga ega. Katta dozalarda uyqu va narkoz chaqiradi. 
Og‘riqsizlantirish ta’siri kuchsiz, lekin narkotik va analgetiklar ta’sirini 
kuchaytiradi. Antigipoksantlik xususiyati yaxshi rivojlangan. Narkotik faolligi 
etarli bo‘lmaganligidan katta dozalarda qo‘llaniladi. Bir daqiqada 1-2 ml. 
tezlikda venaga kiritilganda 5-7 daqiqadan keyin bemor uyquga ketadi, 
qo‘zg‘alish davri rivojlanmaydi. Jarrohlik bosqichi 30-40 daqiqadan keyin 
yuzaga keladi va 2-4 soat davom etadi. Narkoz uchun venaga, mushaklarga va 

---

- 304 -
og‘iz orqali kiritish mumkin. Preparatni bemorlar yaxshi qabul qiladilar, yurak 
qon tomir, nafas sistemasiga, jigar, buyrakga salbiy ta’sir etmaydi. Lekin 
tomirga tez kiritilsa harakat qo‘zg‘alishi, oyoq va qo‘llar hamda til 
mushaklarining ixtiyorsiz tortishishlari, nafas olish to‘xtab qolishi mumkin. 
Uyg‘onish bosqichida nutq va harakat qo‘zg‘alishi yuzaga chiqishi mumkin. 
MITdan yaxshi so‘riladi va ichilgandan keyin 40-60 min. so‘ng narkoz 
rivojlanadi va u 1,5-2,5 soat davom etadi. Zaharliligi past.