O'quv – uslubiy majmua tarkibi

Gillarni sinflarga bo‘linishi

Qolip gillari utga chidamli kaolinit (GOST 3226-93) va bentonitga (GOST 28177-89) bo‘linadi (1-jadval) utga chidamli qoliplash gillari. Bu gillarni utga chidamligi 1580⁰C darajadan past emas va GOST 3226-93 muvofiq ularni bazi bir ko‘rsatichlariga qarab sinflarga bo‘linish jadvalda keltirilgan. Fizika-mexanik xususiyatlariga muvofiq gillar GOST 3226-93 muvofiq gillar markalarga bo‘linadi (11-jadval) keltirilgan markalarda P-puxta; S-o‘rta puxtalikka ega; M-past puxtalikka ega; 1-raqam yuqori bog‘lavi xususiyatli; 2-o‘rtacha bog‘lash xususiyatli; 3-past bog‘lovchi xusussiyatli.

Kaolinit gillarini sinflarga bo‘linishi

Ko‘rsatgichi	GOST 3226-93 muvofiq normal ko‘rsatgichi
	Baland	O‘rtacha	Past
Al2O3 mikdori. mass ,%	33,0 oshiq	28,0-33,0	23,0-28,0
Temirni Fe2O3o‘tkazgandagi mikdori, mass,%	3,0-4,5	1,5-3,0	1,5 ko’p emas
*p.p. t,mas,%	14,0-18,0	10,0-14,0	10,0 ko’pmas
Kolloidligi, mas,%	20,0 oshiq	14,0-20,0	8,0-14,0
Almashuv kationlarini konsentratsiyasi. mg-ekv/100 g, quruq nilniki	25,0 oshiq	15,0-25,0	7,0-15,0

*- kuydirishdagi yuqotishlari.

Utga chidamli gillarni fizika-mexanik xususiyatlari va markalari

Markasi	Siqlinda puxtalik chegarasi, n/mm^2, GOST 3226-93
	Gilni nam holatida	Quruq holatdagi gil
P1	0,050	0,32
P2	0,050	0,25
P3	0,050	0,15
S1	0,035	0,35
S2	0,035	0,25
S3	0,035	0,15
M1	0,02	0,35
M2	0,02	0,25
M3	0,02	0,15

Bentonit gillari. Bentonit gillariga qo’yiladigan talablar GOST 28177-89 muvofiq belgilangan. Gillarni kimyoviy – mineralogik ko‘rsatgichlari 1 jadvalda yeritilgan.

Fizika-mexanik ko‘rsatgichlariga qarab bentonit gillari nam holatdagi puxtaligi bo‘yicha 3 sinfga bo‘linadi (12 jadval):

Puxta – P – siqilishdagi puxtaligi 0,09 n/mm² kam emas o‘rtacha;

Puxtalik ega S – 0,07 n/mm² va M – kam puxtalik, puxtaligi 0,05 n/mm².

4-jadvalda kimyoviy-mineralogik ko‘rsatgichlariga muvofiq bentonitlarini sinflarga bo‘linishi.
Bentonit gillarini kimyoviy-mineralogik ko‘rsatgichlari

Ko‘rsatgichi	GOST 28177-89 dagi normasi
Gilni miqdori, mas,%: montmorillonit, kam emas SaSO3 hisoblangan karbonatlar, ko’p emas, sulfidli oltingugurt temirni Fe2O3 ga hisoblaganda	30,0 10,0 0,3 12,0
Almashuv kationlarini, mg-ekv/100 g quruq gilda, kam emas	30,0
Kolloidlik, mas %, kam emas	10,0
Namtortishligi, yed (ko’rsatuvchi raqami) ko’p emas	1,0

5-Amali mashg’ulot

Mavzu: Qolip aralashmalari va turlari
Bir marta ishlatilinadigan qum-gilli qoliplari qolip aralashmalari va qolip materiallariini aniqlash.

Bir marta ishlatilinadigan qum-gilli qoliplari qolip aralashmalari, materiallarini qolip materiallari deb ataladi. Asosiy qolip materiallariga qum (asosiy utga chidamli tarkibi), bog‘lovchi modalar va maxsus xususiyatli kushimchalar kiradi. Ush bu daslabgi yangi materiallar va ishlatilgan qolip aralashmalarini qorishchirgichlarda texnologiyasi bo‘yicha qolip va o‘zak aralashmalari tayorlanadi.