Oqsillarning umumiy tavsifi va biologik ahamiyati. Oqsillarning xossalari. Oqsillarni ajratib olish va tozalash

4. Adamkevich reaksiyasi. Bu reaksiya triptofan aminokislotasining glioksil kislotasi bilan birikishiga asoslangan. Glioksil kislotasi doimo konsentrlangan sirka kislotasining tarkibida uchraydi.Bu reaksiyada ikki molekula triptofan glioksil kislotasi bilanreaksiyaga kirishib, qizil-binafSha rangli birikma hosil qiladi.

5. Milloon reaksiyasi. Bu reaksiya oqsil molekulalari tarkibidagi tirozin aminokislotasining fenol yadrosiga xos reaksiyadir. Oqsil eritmalariga ikki va uch valentli simobning nitrat yoki nitrit tuzlari ta’sir ettirilganda oqsil oldin choʻkmaga tushib, keyin esa asta-sekin qizdirilganda choʻkma qizil rangga boʻyala boshlaydi. Bu oqsil molekulasida tirozin aminokislotasining bor ekanligidan dalolat beruvchi sifatli reaksiyadir.

5. AMINOKISLOTALAR VA ULARNING TASNIFI

Tabiatda 100 dan ortiq aminokislotalar ma’lum boʻlib, Shulardan tabiiy oqsil gidrolizatining tarkibi­da 20 ga yaqin turli xil kimyoviy tuzilishga ega boʻlgan aminokislotalar uchraydi.

Aminokislotalar sof holatda rangsiz kristall moddalar boʻlib, ularning suvdagi eritmalari neytral, kuchsiz kislotali yoki ishqoriy reaksiyali boʻlishi mumkin. Chumki ularning molekulalarida (-NH2) amin va (—COOH) karboksil funksional gurudlari mavjud. Aminokislota molekulasidagi amin va karboksil guruhlarining soniga qarab suvli eritmalarida har xil muhit hosil qilishi mumkin. Masalan, monoaminomono-karbon kislotalar suvdagi eritmalarida neytral reaksiyaga ega, chunki bir -NH2 guruhiga bir -COOH guruhi toʻgʻri keladi. Bunday aminokislota eritmalari lakmus qogʻoz rangini oʻzgartirmaydi. Monoaminodikarbon kislotalar esa asosli muhitga ega.

Aminokislotalarning birinchi vakili aminosirka kislotasidir. U glikogol yoki glitsin deb yuritilib, birinchi marotaba kley(jelatina)ning gidrolizatidan ajratib olingan. Tarkibi quyidagicha: H₂N-CH₂-COOH

Keyingi aminokislotalar molekulasida assimetrik karbon atomini tutib, ular L-qatorli aminokislotalar deb qaraladi. Ularning tuzilishi quyidagicha ifodalanadi:

R

│

H₂N-C*-H

│

COOH

Tabiiy oqsillarning tarkibiga kiruvchi barcha α- L-qatorli aminokislotalarni α-L-alaninning hosilalari deb qarash mumkin. Uning β-holatdagi vodorod atomlarini har xil uglevodorod yoki geterosiklik birikmalarning radikallariga almashingan sifatida qaraladi.

Ayrim organik birikmalarning tarkibida assi­metrik uglerod atomlari boʻlgani singari barcha α- aminokislotalarning tarkibida (glitsindan tashqari) ham assimetrik uglerod atomlari bor. Shuning uchun ham ularga optik faol birikmalar sifatida qaraladi. Masalan α-aminopropion kislota - alaninning ikkita sterioizomeri tabiatda mavjuddir.

CH₃ CH₃

│ │

H-*C-NH₂ H₂N-C*-H

│ │

COOH COOH

D-alanin L-alanin

Tabiatda mavjud boʻlgan barcha aminokislotalar molekulasidagi uglevodorod zanjirlarining tuzilishiga qarab ikki katta guruhga: atsiklik va siklik aminokislo

talarga boʻlib oʻrganiladi.