Oqsillarning ikkilamchi strukturasi

2. Almashinadigan aminokislotalar biosintezi. Sut emizuvchi hayvon va inson to’qimalarida faqat almashinadigan aminokislotalar sintezlanishi mumkin, almashinmaydiganlari esa ovqat bilan birga kiradi. Almashinadigan aminokislotalar biosintezi uglevodlar parchalanishining oraliq mahsulotlari, Krebs sikli metabolitlari va almashinmaydigan moddalar asosida amalga oshadi.
1. Almashinadigan aminokislotalarning uglevodlar parchalanishi mahsulotlaridan hosil bo’lishi. Bunda piruvat, 3-fosfoglitserat va ribozo-5-fosfat aminokislotalar sintezi uchun manba hisoblanadi. Piruvat va 3-fosfoglitserat – glikolizning metabolitlari, ribozo-5-fosfat – pentozofosfatli siklning metaboliti. Piruvatdan alanin ikki xil usulda hosil bo’ladi.
Translyatsiya jarayoni . Translyatsiyani amalga oshiruvchi mexanizimlar
Reja:
1.Translyatsiyaning elongatsiya va terminatsiya boskichlari.
2. Translyatsiya jarayoni .
3.Translyatsiyani amalga oshiruvchi mexanizimlar
Oqsil biosintezining birinchi bosqichi - Aminokislotalarning aktivlanishi va aminoatsil t – RNKlarning hosil bo`lishi
Yuqorida aytilganidek, oqsillar aminokislotalarning o`zaro peptid bog` hosil qilib birikishi natijasida hosil bo`ladi. aminokislotalar molekulalari ximiyaviy jihatdan aktiv bo`lmaganligi uchun ular oqsillar biosintezida bevosita ishtirok eta olmaydi. Biosintezda ishtirok etadigan aminokislotalar avval aktiv holatga o`tishi kerak.
Aminokislotalar ATR yordamida aktivlanishi murakkab protsess bo`lib, bunda tegishli transport RNKga ko`chirilishi maxsus fermentlar – atsino – atsil – tRNK – sintetazalar ta`sirida boradi, ya`ni bu bosqich uchun, barcha 20 aminokislota, 20 yoki ortiqroq t – RNK sintetazalar, ATR va Mg2+ bo`lishi kerak.
Ma`lumki, translyatsiya – oqsil sintezi ribosomalarda o`tadi. Oqsil sintezi m – RNK ni dekodirlash, ya`ni RNK molekulasida 4 xil nukleotidlarning izchil kelishi shaklida yozilgan axborotning 20 xil aminokislotalarning oqsil molekulasida izchil kelish tiligi o`tkazishdir. Shuning uchun bu protsessni translyatsiya (tarjima qilish) deyiladi.
Dekodirlash T – RNK antikodonining m – RNKning tegishli kodoni tomonidan speytsifik bog`langanda yuzaga chiqadi.
Shu uchastkada tRNK spetsifik tripletlari mRNKni kodlanayotgan tripletiga mos kelsa, komplimentart asoslari o`rtasida vodorod bog`ning tuzilishi Bilan tanishamiz. Qisqacha, m-RNK – t-RNK kichik molekulali birikma bo`lib,eruvchan fraksiyada uchraydi. Shuning uchunetuvchan RNK (I-RNK) deb ataladi. Eukariotlarda t-RNK 73-93 nukleotidlardan tuzilgan, 24000-31000 gacha mol. massaga ega.
Har bir aminokislota o`z t-RNK siga ega. Ba`zi bir aminokislotaning 2 yoki ko`proq tRNK yordamida tashiladi.
Ko`pgina tRNKlar gomogen holda ajratib olingan. Nukleotidlarning ketma-ketligi aniqlangan. Ko`pchilik tRNKlarning 5/ - oxirida guanil kislotasining qoldig`i (RG), 3/ oxirida trinukleotidlarning ketma-ketligi – S – S – A (3/) holatda bo`ladi. t-RNKning ikkilamchi strukturasi vodorod bog`lari tufayli hosil bo`lib, «beda bargini» eslatuvchi murakkab konfiguratsiya shakliga ega.