„O‘qituvchi nashriyot-matbaa ijodiy uyi toshkent-2020

1
2
3
4
5
O‘tgan
ish
ko‘ngilni
berar
xush
Oldin
vaqt
hosilga
qilar
yaxshi
Kechning
otlangan
yo‘qolgan
nasibasi
barakat
Barvaqt
xazinasidan
manzilga
oltindan
borar
Ertalabki
harakat
ertaning
oldin
qimmat
http://eduportal.uz

---

49
10.1-mashq.
Matnni o‘qing va uning asosiy mazmunini bir jumlada 
bayon qiling.
DEVON ORZUSIDA…
Navoiy ko‘pdan buyon xayolini band etib, lekin tinch vaqt 
topolmaganidan orqaga tashlab kelayotgan orzusi – katta devon tuzishga 
kirishdi.
U g‘azallarni umrining poyalariga qarab – bolalik, yigitlik, o‘rta 
yoshlik, nihoyat, qarilik kabi to‘rt faslga bo‘lishni ma’qul ko‘rdi va 
qog‘ozlarni bir-bir ko‘zdan kechirib ayira boshladi. G‘azallar behad ko‘p, 
ulardan butun yashalgan umrning qaytmas nafasi gurullaydi. Hammasining 
bir tarixi bor, maskani bor. Mana, Mashhaddagi tashlandiq hujrada 
xasta-g‘arib yasharkan, o‘n olti-o‘n yetti yoshlarida yozgan g‘azallari… 
Mana bu esa Samarqandga kelgan kunlarda Xo‘ja Fazlulloh Abullays 
xonaqohidagi hujrada bitilgan misralar. Mana, ko‘ngilning toza, sirli 
hayajonlaridan ko‘ksi to‘lib, maktabdan qaytish bilan bir burchakka tanho 
tiqilib aytgan ilk g‘azallari. Bularni mehribon onasiga o‘qib berganda, u 
qanday suyungan, bag‘riga bosib qanday o‘pgan edi; bu bo‘saning mehrini 
shoir go‘yo o‘z yuzida shu damda tuyganday bo‘ldi.
Otasi G‘iyosiddin Kichkina bu o‘ychan, xayolchan o‘g‘ilchaning 
ilk mashqlarini o‘qib, hayajon bilan uni quchoqlamaganmidi? Sovg‘alar 
keltirmaganmidi? Bu g‘azallar yillarning qa’ridan jonli, iliq xayollarni, 
xotiralarni uyg‘otdi. Navoiyning ko‘z oldidan o‘zining bolaligi o‘tdi. U 
kichkina Alisherni ko‘rdi. Ancha vaqt xayollar, xotiralar sehrida qoldi. 
Yuragida hasrat qaynab ketdi. Bu umr tongini sog‘inish edi, chaqaloq 
onasining qo‘lida turib, to‘lin oyga qo‘l uzatgani kabi behuda, lekin 
ma’nodor hasrat edi… (
Oybek
)
10.2-mashq.
Berilgan gaplarda nuqtalar o‘rniga 
bormoq 
va
 ketmoq 
fe’llaridan mosini qo‘yib ko‘chiring.
Namuna:
Beshigimning oldidan qabrim oldigacha yo‘l, 
Men ... bir kuni, navolarim, zorim qolur. (
M. Yusuf
)
4 – Ona tili, 10-sinf