O‘qitish metodikasi o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan o‘quv qo‘llanma sifatida tavsiya etilgan

qayta murojaat qilishga majbur qiladigan savol yoki topshiriq-
ni muammoli masala 
yoki
 muammoli savol-topshiriq
deyish 
mumkin. X. To‘xtaboyev
ning oltinchi sinf darsligida berilgan 
«Sariq devni minib» asari
59
bo‘yicha «Hoshimjonning bilimsizlik 
tufayli qilgan shuncha qilmishlaridan xabardor bo‘lgandan keyin 
ham kitobxon uni yomon ko‘rib qolmaydi. Buning sabablari haqida 
nima deysiz?» tarzidagi savol o‘quvchilar uchun muammo bo‘ladi. 
O‘quvchilar bu masalani hal qilish maqsadida asardan Hoshimjon 
shaxsi tasvirlangan, uning qilmishlari yoritilgan o‘rnilarni qayta-
qayta o‘qishga, o‘z ko‘ngillarida unga nisbatan paydo bo‘lgan 
munosabatni ta yin etishga majbur bo‘lishadi. O‘zlarining ruhiy ho-
lati, siyratidagi asos larga tayanib, Hoshimjonni yomon ko‘rib qol-
maganliklarining sabablarini qidirishadi, munosabat bildirishadi. 
Darsda an’anaviy yo‘llar bilan o‘zlashtirilishi qiyin bo‘lgan 
yoki mohiyatiga o‘quvchilar chuqurroq kirishi lozim deb topilgan 
biror mavzu yuzasidan o‘qituvchi tomonidan tashkil qilinadigan 
vaziyat, holat 
muammoli vaziyat
deyiladi
. 
58
Ahmedov S., Qo‘chqorov R., 
Rizayev Sh. Adabiyot. Umumiy o‘rta ta’lim mak-
tablarining 6-sinfi uchun darslik-majmua.
– Toshkent: «Ma’naviyat», 2005
;
114-bet.
59
O‘sha asar, 12-bet.

---

133
Masalan, 7-sinf «Adabiyot» darsligidagi H. Olimjonning 
«G‘azal» she’ri
60
yuzasidan berilgan «G‘azalning ikkinchi va 
uchinchi baytlari o‘rtasidagi ma’no bog‘liqliklarini aniqlang. 
Shamol timsoli tashiyotgan she’riy ma’noni toping» topshirig‘ini 
bajarish paytida o‘quvchi tushgan qiyin vaziyat, darsdagi umu
-
miy holat muammoli vaziyat sanaladi. O‘quvchilar oshiqning tong 
chog‘i g‘unchani o‘pib ochayotgan shamolga havas qilishi, shamol 
gullar hidini olamga yoygani singari ma’shuqasining bo‘yini taratib 
olam ni «mastu-mustag‘riq» qilishni istagani, agar u shu ishni qilol-
sa, o‘z san’atiga lol bo‘lib havaslanishi kabi murakkab holatlarni 
kashf qilish yo‘lidagi izlanish jarayoni o‘quvchi uchun muammoli 
holat, vaziyat sanaladi. Qo‘yilgan masalaning nechog‘lik murak
-
kabligi muammoli vaziyatning darajasini belgilaydi.
Adabiyot darslarida muammoli dars yoki holat hosil qilishning 
umumiy