Oqimning barqaror harakatida napor

 
 
4.21. GIDRAVLIK ISHQALANISH – DARSI 
KOEFFISIENTI
 
KATTALIGINI TO‘G‘RI TO‘RTBURCHAK SHAKLIDAGI OCHIQ 
O‘ZANLAR UCHUN ANIQLASHGA DOIR A.P.ZEGJDA 
TAJRIBALARI 
 
Umuman, gidrotexnika amaliyotida muhim o‘rin tutadigan oqimning 
ochiq o‘zanlardagi naporsiz harakati uchun bu sohada A.P.Zegjdaning to‘g‘ri 
to‘rtbo‘rchak shakldagi kesimga ega bo‘lgan ochiq o‘zanlardagi tadqiqotlarida 
to‘xtalishni maqsadga muvofiqdir. Shu o‘rinda 1939 yilda muallif tomonidan 
ochiq o‘zanlarda keng qamrovli va mukammal o‘tkazilgan tadqiqotlar 
natijalariga asosan quyidagilarni e’tirof etish mumkin. Oqim chuqurligi, kengligi 
va o‘zan tubi nishabligining turli qiymatlari uchun 

R
munosabatning 
kattaliklarida turli g‘adir-budirliklar o‘rganilgan. Tadqiqotlardan olingan 
natijalar tahlili muallifga quyidagi Nikuradzening aylana quvurlarga o‘xshash 
grafiklarini olish imkoniyatini bergan.
A.P.Zegjdaning olgan natijalari ochiq o‘zanlar gidravlikasi uchun muhim 
ahamiyatga ega bo‘lib, ular bizga Nikuradze grafigining nafaqat sifat jihatdan 
balki, hisobiy tenglamalarning sonli natijalari mos keladi deb xulosa qilishga 

---

~ 313 ~ 
asos beradi. A.P.Zegjda tomonidan turbulent sohaning kvadrat qarshiliklar qismi 
uchun notekis g‘adir-budirlikda Darsi – gidravlik ishqalanish koeffitsientini 
quyidagicha aniqlashni taklif etgan: 
125
,
2
lg
2
1



R

4.31-rasm. 
Bu formulani 2,125=2lg11,55 ekanligini e’tiborga olib, quyidagi 
ko‘rinishga keltirish mumkin: 





R
R
55
,
11
lg
2
55
,
11
lg
2
lg
2
1

Ochiq o‘zanlar uchun ushbu formula qoniqarli natija berishini ta’kidlab 
o‘titish maqsadga muvofiqdir.