Oqimning barqaror harakatida napor

Uchinchi soha
– 
turbulent tartib sohasi
. Bu soha IV vertikal chiziqning 
o‘ng tomonida joylashgan bo‘lib, bu sohada Reynolds soni quyidagi 
kattaliklarga teng bo‘ladi: 
40000
4000
Re


D
. Bu soha o‘z navbatida uchta 
qismga bo‘linadi: 
birinchi qism – «
silliq o‘zanlar qismi
».Bu qismda Reynolds sonining 
D
Re

100000 qiymatda II to‘g‘ri chiziq shaklida bo‘lib, 
D
Re

100000 qiymatda 

---

~ 302 ~ 
II chiziq davomi bo‘lgan egri chiziq ko‘rinishida bo‘ladi. Bu qism uchun 
quyidagilarga ega bo‘lamiz: 
a
) 
l
h
napor 
D
Re
=100000 qiymat oralig‘ida 

tezlikning 1,75 darajasiga 
to‘g‘ri proportsionaldir; 
b
) 

r
=const
egriliklar bir chiziqqa birlashishiga asoslanib, 
l
h
napor 
yo‘qolishini g‘adir-budirlikka bog‘liq emasligini e’tirof etish mumkin; 
v
) 
l
h
va 

kattaliklar Blazius va Prandtl formulalariga asosan 
Reynoldssoniga funktsional bog‘liq: 


D
f
Re


(4.101) 
Ikkinchi qism – 
«g‘adir-budir o‘zanlar uchun kvadrat qarshilikkacha 
bo‘lgan qismi»
. Bu qism II vertikal va 
AB
chiziqlar orasida joylashgan bo‘lib, bu 
qismda gidravlik qarshilik 

va napor yo‘qolishi 
l
h
Reynolds soni 
D
Re
va nisbiy 
g‘adir-budirlik (

r
) ga bog‘liq bo‘ladi: 


r
D
f


,
Re

(4.102) 
Uchinchi qism – 
«g‘adir-budir o‘zanlar uchun kvadrat qarshiliklar 
mavjud bo‘lgan qism»
. Bu qism 
AV
chiziqning o‘ng tomonida joylashgan. Bu 
qism quyidagilar bilan xarakterlanadi: 
1)
Napor yo‘qolishi oqim o‘rtacha (

) tezligi kvadratiga to‘g‘ri proportsionaldir 
(
2

m
); 
2)
Darsi koeffitsienti 

Reynolds soniga bog‘liq emas (barcha chiziqlar 
gorizontal tekislikka parallel holatda joylashgan); 
3)
l
h
va 

– kattaliklar nisbiy g‘adir-budirlikka bog‘liq. 
 
r
f



(4.103) 
Shuni ta’kidlash mumkinki, Nikuradze tomonidan aylana quvurlarda 
napor ostida harakatlanayotgan oqimlar uchun olingan bog‘liqliklarni naporsiz 
va napor ostidagi oqimlar uchun ham qo‘llash mumkin. Nikuradze grafigi 
tahliliga asosan shuni aytish mumkinki, gidravlik hisoblarda suyuqlik turiga 

---

~ 303 ~ 
e’tibor bermaslik mumkin (neft, suv, yog‘ va boshq.). Faqat bu suyuqliklarning 
harakati Reynolds sonining ma’lum bir o‘lchov birliksiz kattaliklariga mos 
kelib, u suyuqlikning fizik xarakteristikasi yopishqoqlik koeffitsienti (

, 

) va 
zichlikka (

) bog‘liq bo‘ladi.