Opera janrining vujudgakelishi va rivojlanishi

JORJ. BIZENING MUSIQIY DRAMMATURGIYA TAMOYILLARI  
J.Bizeoperalari ichida yetuk dramaturgiyaga ega va o`zining badiiy tavsifi, musiqiy 
tili  bilan  ajralib  turadigan  asarlardan  biri  “Karmen”  operasidir.  Operaning  sujeti  1847-
yilda  yozilgan  Prosper  Merimening  Karmen  novellasining  uchunchi  bobidagi  hikoya 
asosida  yozilgan.  Bu  asarda    kompozitor  Bizening  ijodiy  yetukligi  va  o`ziga  xos  ijodga 
egaligi namayon  bo`ladi.  Operada  Karmen  musiqasi  xalq  tavsifiga  yaqinlashtirildi.    Har 
bir  saxnaga  kiritilgan  xalq  saxnalari,  xalq  musiqasi  g`oyaviy  mazmunni  ochib  berdi. 
Asosiy  qaxramon  Karmen  obrazi  hayotni  sevadigan  ozod  ayol,  hattoki  ozod  bo`lish 
uchun o`z sevgisiga ham taslim bo`lmaydigan qaxramon sifatida tasvirlangan. 
Operada dramaturgik rivojlanishdagi qaramaqarshilik va dinamiqani  Bize musiqasi 
yanada  chuqurroq  namayon  qildi.    Bu  sifatlar  kompozitor  uchun  xos  edi,  chunki  Ispan 
hayoti mazmuni asos bo`lgan bu opera Venger musiqasiga yaqin edi. TSigan qo`shiq va 
raqslari  Ispan  milliy  kalaritini  bera  oldi.  Bu  operada  uch  xalq  kuyi  qo`llanilgan.  Bu 
birinchi aktdagi Хabanera (Kuba qo`shig`i) , to`rtinchi aktdagi Polo (Ispan raqsi), birinchi 
aktda  Karmenning  TSunigaga  rad  javobidagi  kuy  haqiqiy  xalq  qo`shiqlaridan  olingan. 
Karmen operasi asosiy qaxramonlari tsigan qobilasidagi Karmen, harbiy xizmatchi Хoze 
va  ularning  jo`shqin  sevgisi.  Хoze  Karmenni  nikoxiga  olib,  uni  ozodligidan  voz 
kechishni  so`raydi,  lekin  Karmen  unga  turmushga  chiqib  uning  shahrida  yashashni 
istamaydi. Chunki lo`li qabilasidagilar ozod hayot kechirib o`rganishgan. Itoat qilmagan 
Karmenni hatto o`lim ham to`tata olmaydi.  Хose uni o`ldiradi. Yagona qizini  yo`qatgan 
Karmenning  otasi  Хozeni  o`ldiradi.  Ushbu  fojiyaviy  voqiya  va  uning  asosidagi 
kechinmalar operaning dramaturgik tamoyillarini belgilab beradi.