Opera janrining vujudgakelishi va rivojlanishi

R.VAGNER OPERALARI XUSUSIYATLARI 
Reja : 
1.R. Vagner ijodining jahon  musiqa madaniyati tarixidagi  ahamiyati 
2.R. Vagner ijodini davrlashtirish. 
3.R. Vagnerning  falsafiy - estetik asarlari. 
R.VAGNER  IJODI(1813-1883) 
R.Vagner  o`z  ijodi  va  faoliyati  bilan  dunyo 
musiqa  madaniyati  rivojiga  katta  hissa  qo`shdi.  U 
kompozitor  va  dirijor  sifatida  namayon  bo`ldi. 
R.Vagner  1813-yil  22-mayda  Leyptsig  shahrida 
tug`ildi. U mashhur aktyor va yozuvchilar, san’atkor 
va rassomlar qatorida o`sdi. Yoshligidan teatrga ko`p 
qatnadi,  o`zi  ham ba’zi saxna ko`rinishlarida  chiqar, 
rasm  yasar  va  nemis  adabiyotini  o`rganar  edi.  1828-
yilda jiddiy musiqa bilan shug`ullana boshladi. 1836-
yilda “Polsha uvertyurasi” ni  yozadi. O`sha davrda u 
dirijorlik  faoliyatini  ham  boshladi.  1833-1834 
yillarda  “Fen”  operasini  yozadi,  undan  keyin 
Shekspir  asari  asosida  “Taqiqlangan  muhabbat” 
opera va “Rientsi” operasini yozadi. 
1840-yilda  Parijga  boradi  lekin  u  yerda  uni 
yaxshi kutib olishmaydi. Shunga qaramasdan uch yil 
g`aribona hayot kechirgan R.Vagner katta ta’surotlar 
bilan Germaniyaga qaytib keladi. U bir qator operalar 
yarata boshlaydi. “Uchuvchi Galland” uning bu asari 
yangi  uslubda  yaratgan  asarlaridan  biri  edi.  Yetti 
xaftaning ichida yaratilgan bu opera 1843-yil saxnaga 
qo`yildi.  R.Vagner  1845-yilda  “Tangeyzer”  operasini  yaratdi.  Bu  opera  ham  qadim 
afsona  asosida  yozilgan.  Operada  Tangeyzer  nemis  qahramoni  bo`lib,  barcha  voqiyalar 
uning  atrofida  rivojlanadi.  Tangeyzer  qudratli  va  ilohiy  kuchga  ega  sarkarda.  Savgi  va 
go`zallik xudosi Venera uni  yonida olib qolmoqchi bo`ladi, lekin u sevgilisi Yelezaveta 
yoniga  shoshadi.  Operaning  markaziy  saxnalaridan  biri  muhabbat  kuychilari  bilan 
Tangeyzerning  oddiy  va  samimiy  qo`shiqlari  turadi.  Barcha  ilohiy  ruhlar  haqiqiy 
muhabbatga  intilgan  sarkardaga  qarshi  chiqadilar  va  uni  lanatlaydilar.  Tog`  cho`qqisida 
Yelezaveta  vafot    etadi,  bundan  xabar  topgan  Tangeyzer  o`limdan  najot  kutadi. 
Yelezaveta  obrazi  unchalik  bo`rtirib  ko`rsatilmagan,  lekin  Tangeyzer  uchun  kurashgan 
har bir qaxramon obrazi kuchli va kompleksli ifoda vositalari asosida ko`rsatilgan.  
1848-yilda  “Loengrin”  operasi  yaratiladi.  Bu  operada  Graal  sarkarda  salbiy 
kuchlarga  qarshi  kurashadi.  Afsonada  insonga  xos  bo`lgan  turli  xis  hayojonlar,  baht 
haqidagi  orzu,  samimiy  va  vafodor  sevgi  haqida  kuylanadi.  Opera  sujeti  fojia  bilan 
tugallanadi. Loengrin obrazida jamiyat tomonidan tan olinmagan san’atkor tushiniladi.U 

---

149 
 
jamiyatga  xaqiqat  va  sevgini  qanchalik  namayon  qilmasin,  baribir  tan  olinmaydi. 
R.Vagner  operada  ommaviy  saxnalarga  katta  e’tibor  qaratadi.  Qaxramonning  ichki 
dunyosi, psixologik qarama qarshiligi kukchli ifoda vositalari asosida ko`rsatilgan.   
1849-1859  yillarda  R.Vagner  Shvetsariyada  yashadi.  Bu  davrda  bir  qancha  adabiy 
manbalar  chop  qildirdi.  U  tanqidchi  sifatida  musiqa  jamoasi  orasida  mashhur  bo`ldi. 
Musiqiy,  g`oyaviy,  badiiy  qarashlari  musiqiy  olamdagi  yangi  yo`nalishga  e’tiborli 
qarashga davat etdi. U L.Betxoven yo`nalishini davom etib qaxramonilik mavzu asosida 
asarlar  yaratdi. Masalan bu davrda “Nibelung xalqasi”  1852-yilda,  “Reyn oltini” 1854- 
yilda, “Zigfrid” 1857-yilda, “Tristan va Izolda” badiiy yuksak asarlarini yaratadi. 1871-
yilda  “Zigfrid”ning  ohirgi  qismlarini  yozib  tugallaydi.  1874-yilda  “Хudolar  o`limi” 
operasi  ohirgi  asarlaridan  biri  edi.  1882-yilda  “Parsifal” 
saxna  asarini  yozib,  yarim  yildan  keyin  1883-yil    13-
fevralda vafot etadi.