Ona tili va adabiyot o‘quv – uslubiy majmua samarqand – 2019 Qayta tayyorlov kursi yo‘nalishi

Izoh:q va k undoshi bilan tugagan ayrim so‘zlarga egalik qo‘shimchasi qo‘shilganda q va k tovushlari asliga muvofiq aytiladi va yoziladi: ishtiroki, ishtiyoqi, zavqi, shavqi, choki, cheki.
7) og‘iz, qorin, o‘rin, singil, ko‘ngil, burun, shahar kabi so‘zlarga egalik qo‘shimchalari qo‘shilganda, ikkinchi bo‘g‘indagi i, u, a unlilari talaffuzda tushib qoladi va shunday yoziladi: og‘iz+im=og‘zim, qorin+im=qornim, o‘rin+im=o‘rnim, singil+im=singlim, ko‘ngil+im=ko‘nglim, burun+im=burnim, shahar+im=shahrim (bu so‘z shaharim tarzida aytilishi va yozilishi ham mumkin. Bu ikki holat tilda parallel ishlatiladi.);
8) adabiy tilda jo‘nalish kelishigining –ga qo‘shimchasi shakli qabul qilingan. Ba’zan bu shakl –ka, -qa tarzida eshitiladi. Masalan:bilakka, go‘dakka, qishloqqa, toqqa kabi. Ko‘rinib turibdiki, so‘z q yoki k undoshi bilan tugaganda jo‘nalish kelishigi –qa, -ka shaklini olyapti. Og‘zaki talaffuzda so‘z qanday tovushlardan tashkil topgan bo‘lsa, bu tovushlar yozuvda ham shu tovushlarga mos harflar bilan aks ettirilyapti.
9) q va k undoshi bilan tugagan fe’l shakllariga ravishdosh hosil qiluvchi –gach qo‘shimchasining –qach va –kach variantlari qo‘shilib, chiqqach, ekkach tarzida talaffuz qilinadi va shunday yoziladi;
10) rus tilidan o‘zlashgan kiosk, disk so‘zlari o‘zbek tilida kioska, diska tarzida talaffuz qilinadi va shunday yoziladi;
11) o‘zlashma rama, para, minuta, sekunda, konfeta kabi so‘zlarning oxiridagi a unlisi o‘zbek tili og‘zaki nutqida talaffuz etilmaydi va yozuvda ham aks ettirilmaydi (rom, par, sekund, minut, konfet kabi).
12) o‘zlashma shyotka, podnos so‘zlari esa cho‘tka, patnis tarzida aytiladi va yoziladi.
13) u, bu, shu, o‘sha olmoshlariga –da, -dan, -ga, -gacha, -cha qo‘shimchalari qo‘shilganda i tovushi qo‘shib aytiladi va shunday yoziladi: unda, undan, ungacha va hokazo.
14) zachyot, syujet, sentyabr so‘zlari og‘zaki nutqda zachot, sujet, sentabr tarzida talaffuz qilinadi va talaffuzga mos shaklda yoziladi.
Fonetik tamoyil yozuvni jonli talaffuzga yaqinlashtiradi, ular o‘rtasida umumiylikni vujudga keltiradi.
Demak, fonetik tamoyilga ko‘ra yozuvda talaffuzdagi tovushga muvofiq keladigan, aynan mos tushadigan harf qo‘llanadi.