Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

nabotot
olami dunyoning narigi tomonida yashayotgan 
tengdoshingiz bog‘idagi o‘simliklar, hayvonlar va zamburug‘lardan o‘zgacha ham 
turfadir
. 
Tabiatdagi bunday farqlilik organizmlarning o‘zaro taʼsiri, ularning fizik, geografik va 
biologik olami bilan bog‘liq.
53-dars
INSON VA TABIAT

---

171
Keling, ekoolamning bir-biriga ta’siri va bog‘liqligini 
tushuntirishga harakat qilib ko‘ramiz. Xitoy tarixda 
shunday voqea ro‘y bergan. Ikkinchi jahon urushidan 
keyin Xitoyda oziq-ovqat tanqisligi kuzatiladi. Buni 
bartaraf etish uchun keng maydonlarda bug‘doyzorlar 
tashkil qilinadi. Bug‘doy unib chiqqach, unga zarar 
yetkazmasligi uchun chumchuqlarni 
qirish
haqida 
hukumat qaror chiqaradi. Chumchuqlarni qirganlar 
rag‘batlantiriladi. Katta bug‘doyzorlarda, yaylovlarda, 
butun Xitoyda chumchuqlar ommaviy yo‘q qilinadi. 
Maqsad yanada ko‘proq hosilga ega bo‘lish edi, biroq 
natija kutilganday bo‘lmadi. Bug‘doy boshoqlariga hasharotlar keltirgan zarar oqibatida 
hosil rejadan bir necha barobar kam bo‘ladi. Boisi chumchuqlar bug‘doyzorlarni turli 
mayda hasharotlardan tozalab, “sanitar”lik vazifasini bajarar edi. 
https://uz.khanacademy.org materiallari asosida tayyorlandi.
53.1-mashq. 
Quyidagi savollarga matn asosida javob bering, fikrlaringizni og‘zaki 
bayon qiling. 
1.
 “Ekoolam” deganda nimani tushundingiz? 
2.
 “Ekotizimga odamzodning sun’iy aralashishi qanday oqibatlarga olib kelishi mumkin? 
Mintaqamiz misolida izohlay olasizmi?
3.
 Tabiatdagi yashash uchun kurash qonuniyati hukm suradigan muhitda sanitar – 
tozalovchi vazifasini bajaruvchi hayvon va qushlarning insoniyatga qanday yordami bor, 
deb o‘ylaysiz?
4.
 Ona tabiat o‘zining go‘zalligini, tarovatini yildan yilga yo‘qotib borayotganini guvohi 
bo‘lyapsizmi? Buning boisi nimada deb hisoblaysiz? 
5.
 Ayrim insonlar yoki turli tashkilotlar o‘z manfaatlari yo‘lida ekoolamga atay zarar 
berishmoqda. Bunday hollarga munosabatingizni bildiring.