Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

121
6-test. Fikrlarning to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri ekanini aniqlang.
Silikon vodiysida ishonish qiyin bo‘lgan, kulgili g‘oya va loyiha egalariga o‘rin yo‘q. 
A
To‘g‘ri.
B
Noto‘g‘ri.
7-test. Fikrlarning to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri ekanini aniqlang.
Silikon vodiysi – dunyodagi yagona texnologiyalar parki. 
A
To‘g‘ri.
B
Noto‘g‘ri.
 Mustaqil bajaraman.
Topshiriq.
Matnni tushunish bo‘yicha 4 ta test tuzing. 
Test savollari mayda va keraksiz detallarni eslab qolishni 
emas, balki ma’lumotlarni tushunishni, qiyoslay olish va ulardan 
to‘g‘ri xulosa chiqara olishni tekshirishga qaratilgan bo‘lsin. 
4 ta testdan 2 tasi fikrning to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri ekanini 
aniqlashga qaratilgan bo‘lsin.
 Mantiq vaqti
O‘ziga xos jadval bilan tanishing: 
1-guruh: Jobir Ahmedov, Birodar 
Abdurayimov.
2-guruh: Mikki Maus, Rikki-tiki-tavi.
3-guruh: Timuchin, Monika Belluchi.
Guruhlardagi so‘zlar bir qonuniyat 
asosida tanlangan. Shu qonuniyat asosida 
10-guruhda 2 ta jonzot nomi joylashgan. 
Ulardan biri S, ikkinchisi esa T harfi bilan 
boshlanadi. 
Har ikki jonzot nomini toping.

---

122
36-dars
36.1-mashq. 
Sizningcha, quyidagi kasblardan qaysilari so‘nggi 20 yilda yo‘qolib ketadi 
yoki robotlar qo‘liga o‘tadi?
36.2-mashq. 
Olimlar e’tirof etgan quyidagi kelajak kasblari nima bilan shug‘ullanishi 
haqida fikrlab ko‘ring. 
virtual dunyo dizayneri
koinot gidi
odam tanasi dizayneri
xotira terapevti

---

123
Fe’l zamonlarining alohida-alohida qo‘shimchalari bo‘lsa-da, biroq ularning qaysi 
zamonni ifodalab kelgani faqat matndan anglashiladi. Misollar:
1. Endi nima qildik? (o‘tgan zamon qo‘shimchasi -di kelasi zamon ma’nosi uchun 
xizmat qilyapti) 
2. Indinga qishloqqa ketyapmiz. (hozirgi zamon qo‘shimchasi -yap kelasi zamon 
ma’nosi uchun xizmat qilyapti)
O‘tgan zamonning -di, -gan, -ib; kelasi zamonning -a/-y, -(a)r, -moqchi qo‘shimchalari 
ma’nosiga ko‘ra bir-biridan farq qiladi. Hozirgi zamon qo‘shimchalarida esa faqat uslubiy 
farq bor xolos. -yap eng faol, ommabop qo‘shimcha bo‘lgani holda -moqda, -yotir badiiy 
nutqqa xos shakllar sanaladi. Kelasi zamonning -gay, -ajak, -gu, -ur shakllari ham faqat 
badiiy uslubda qo‘llanadi.
Topshiriq.
Matn bilan tanishib chiqing.
Nima uchun dunyoning ko‘plab davlatlarida 
hukumat robotlardan foydalanishga ruxsat 
berdi? To‘g‘ri, savolga salbiy yoki ijobiy 
munosabat bildirish qiyin, tan olish kerakki, 
sun’iy aqlning odamlarga keltirayotgan foydasi 
ham ancha-muncha... Ammo tanganing 
ikkinchi tomoni undan-da hayratlanarli. Fantast-
yozuvchilar sun’iy aqlning his qilish va yaratish 
funksiyalari ishga tushsa, uni insoniyat to‘xtata 
olmasligini bashorat qilishmoqda. Texnologiya 
olamining “otalari” – fizik-nazariyotchi Stiven 
Hoking, Microsoft korporasiyasi asoschisi Bill 
Geyts, Tesla kompaniyasi rahbari Ilon Mask 
odamlar super intellektual mashinalar ustidan 
nazoratni yo‘qotishi, ularning foydasidan zarari ko‘proq ekanidan xavfsirashgani ham rost.