Ona tili o‘qitish metodiкasi

«
К
o‘makchi fe’l ko‘maklashdi, Fe’l og‘asi bardamlashdi
» 
o‘yini. Bu o‘yinda o‘qituvchi fe’llar majmuasini doskaga yozadi: 
boshla, yot, tur, yur, o‘tir, bo‘l, ber, qol, sol, bor, tashla, tut, o‘t, yot, 
qara, bog‘, yoz.
Namuna: 
ayta boshladi, kuylab yuribdi, o‘qib qara, 
yoza ber, kelib qoldi, qarab turadi, tuzata boshladi, o‘ylab ko‘radi, 
oshib tushgan, mixlab qo‘ygandek, egilib qoldi, tushunib yetmagan, 
yonib bitgan, o‘qib chiqqan. 
 
Belgilangan vaqtda topshiriqni bajarib, «Fe’l og‘a»ga 
yordamlashgan o‘quvchilar o‘yin g‘olibi bo‘ladi. 
«Bor ekanda yo‘q ekan, och ekanda to‘q ekan» o‘yini. 
Bu 
o‘yinda sinf ikki guruhga ajratiladi va 1-guruhga to‘liqsiz fe’llarni 
shaxslar bo‘yicha o‘zgartirish, 2-guruhga esa ularning boshqa so‘zlar 
bilan birikishiga oid namunalar yozish topshiriladi. 
К
eyin topshiriq 
turi guruhlararo almashtiriladi. Belgilangan vaqtda topshiriqni to‘g‘ri 
bajargan guruh ertak aytish huquqini (yoki o‘qituvchidan eshitishni) 
qo‘lga kiritadi. Chunki o‘yinning nomi shunga muvofiq qo‘yilgan va 
ertak eshitiladi (imkoniyat darajasida). Shu matndagi to‘liqsiz fe’llar 
topiladi va izohlanadi. 
 
Namuna: 
 

---

183
1-guruh: xabardor ekanman, xabardor ekansan, xabardor edi, 
bilgan edim, bilgan eding, bilar emishman, bilar emishsan, bilar 
emish. 
2-guruh: bog‘ edi, uzoq edi, katta edi, go‘zal ekan, shirin ekan, 
kelgan ekan, olgan emish, achchiq emish, yomon emish.
«Fe’l» so‘z turkumini o‘rganishda imloviy va punktuatsion 
malakalar ustida ishlash muhim talablardan hisoblanadi. Shu bois 
tashkil etiladigan ta’limiy o‘yinlarning aksariyat qismi ana shu muhim 
malakalarni shakllantirish va rivojlantirishga xizmat qilishi kerak. 
O‘quvchilar o‘zaro ajratib va qo‘shib yoziladigan qo‘shma fe’llar, 
muayyan qo‘shimchalar qo‘shilgandan keyin (gap tarkibida) 
vergulning ishlatilish- ishlatilmasligi, juft va takroriy fe’llarda sezilarli 
qiyinchiliklarga duch keladi. Shuni nazarda tutib, bu zaruriy malakalar 
ustida ishlash bo‘yicha guruhlar bellashuvini tashkil etsa bo‘ladi. 
Masalan, o‘qituvchi bir-biriga o‘xshash so‘z birikmalari va juft 
so‘zlarni aralashtirib aytib turadi. 
К
uch sinashayotgan guruhlarning 
biri chiziqcha bilan yoziladigan juft fe’llarni yozsa, ikkinchisi 
chiziqchasiz yoziladigan fe’llarni alohida ro‘yxat qiladi. 
Namuna: yoza oldi, kiya oladi, aytib qo‘ydi, aytdiyu qo‘ydi, kiyib 
oladi, to‘sib qo‘ydi, eta yozgan, yozdiyu qo‘ydi, boradi qo‘yadi, aytib 
qoladi, tugata yozdi, ishondingiz qo‘ydingizmi, yo‘rg‘alay ketdi.
Chiziqcha bilan yoziladi Chiziqchasiz yoziladi 
kiyadi-oladi yoza oladi 
to‘sdi-qo‘ydi aytib qo‘ydi 
boradi-qo‘yadi aytdi–yu qo‘ydi 
ishondingiz-qo‘ydingizmi kiyib oladi 
Hosil bo‘lgan uyalarni mustaqil davom ettirish bo‘yicha ham 
guruhlar o‘zaro bellashishlari mumkin. 
Ma’lumki, harakat nomi hosil qiluvchi 
-v, -uv
qo‘shimchalari 
qo‘shilganda so‘zlarda ayrim fonetik o‘zgarishlar sodir bo‘ladi. 
O‘quvchilarga shu bilimlarni puxta yetkazish maqsadida o‘yin-
topshiriqlar o‘tkazish foydalidir. Masalan,