Ona tili o‘qitish metodiкasi

Yuqoridan pastga qarab bog‘lanish.
Bog‘lanishning bu 
ko‘rinishi o‘tilayotgan yangi o‘quv materialini oldin o‘rganilgan 
material bilan bog‘lashni talab etadi.
 
Pastdan yuqoriga qarab bog‘lanish. 
Bunda o‘qituvchi 
o‘rganilayotgan materialni o‘rganilishi ko‘zda tutilgan material bilan 
bog‘laydi.
 
Didaktikaning bu muhim prinsipini muvaffaqiyatli amalga 
oshirish uchun, birinchidan, o‘qitishning barcha bosqichlariga 
(boshlang‘ich maktab, o‘rta maktab) ona tili ta’limi oldiga yagona 
talablar qo‘yish lozim. Ayniqsa, ona tili o‘qitishning birinchi bosqichi 
(boshlang‘ich maktab) va ikkinchi bosqichi (5–9-sinflar) o‘rtasida 
uzviy birlikka erishish ta’lim samaradorligining muhim omilidir. 
Boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari ona tilining izchil kursidan 
o‘quvchilar nimalarni o‘rganishlarini va, aksincha, ona tili 
o‘qituvchilari boshlang‘ich sinfda nimalar o‘rganilganligini yaxshi 
bilishlari lozim. 
O‘qituvchi ta’limning har bir bosqichida o‘quvchining nutq 
taraqqiyotida bo‘ladigan o‘zgarishlarni bilishi va unga tayanishi kerak. 
Boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari keyingi sinflarda o‘quvchilar nutqida 

---

64
paydo bo‘ladigan yangiliklarni oldindan ko‘ra olishlari va, aksincha, 
ona tili o‘qituvchilari boshlang‘ich sinflarda o‘quvchilar nutqida 
paydo bo‘ladigan o‘zgarishlarni bilishlari shart. 
Ona tili o‘qitishda bu o‘quv fanining boshqa o‘quv fanlari bilan 
aloqasini ta’minlash ham muhim metodik talab sanaladi. 
Ma’lumki, ona tili maktabda o‘rganiladigan barcha fanlarni puxta 
o‘zlashtirish uchun muhim kalit sanaladi. Til vositasida o‘quvchi 
boshqa fanlarni o‘rganadi. Barcha o‘quv fanlari yuzasidan o‘z fikrini 
yozma va og‘zaki ravishda bayon etish orqali u ona tilini ham 
puxtaroq egallab boradi. Deyarli hamma fanlar o‘quvchilarning lug‘at 
boyligini o‘stirish, orfografik savodxonligini oshirish, nutq 
malakalarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Demak, o‘quvchilarda 
yuksak nutq madaniyatini tarbiyalash nafaqat ona tili darslari, balki 
maktabda o‘rganiladigan barcha fanlar orqali amalga oshiriladi. 
Ona tili turli yo‘nalishlar orqali boshqa o‘quv fanlari bilan 
bog‘lanadi. So‘zning genetik nuqtayi nazaridan kelib chiqishini 
aniqlash uchun tarix faniga murojaat qilinsa, til hodisalarini 
taqqoslash uchun o‘quvchilar o‘rganayotgan boshqa o‘quv fanlariga 
murojaat qilinadi. Nutq uslublarini aniqlash uchun esa adabiyot, tarix, 
matematika, kimyo, fizika kabi fanlar o‘qituvchiga yordam beradi. 
Shunday qilib, ona tilining boshqa fanlar bilan aloqasini uch katta 
guruhga ajratish mumkin: 
a) genetik bog‘lanish; 
b) qiyosiy bog‘lanish; 
v) funksional bog‘lanish.