Ona tili o‘qitish metodiкasi

Dars tashkil etilgach, o‘qituvchi yangi mavzu yuzasidan 
quyidagi savollar asosida muammolar qo‘yadi: 
1. Aniq va mavhum so‘zlar qanday tushunchalarni anglatadi? 
2. Aniq va mavhumlik nimaga nisbatan belgilanadi?
3. Siz aniq va mavhum otlar deganda nimani tushunasiz?
Muammoli savollarni hal qilish jarayonida mavzuga oid topshiriq 
ham bajariladi. Topshiriqqa ko‘ra o‘quvchilar berilgan otlarni aniq va 
mavhum otlarga ajratadilar hamda ma’nolarini izohlaydilar.
N a m u n a
:
 
farishta
sezgi a’zolarimiz orqali bilish mumkin 
bo‘lmagan ilohiy narsa nomi, mavhum ot; 
non
 
sezgi a’zolarimiz 
orqali bilishimiz mumkin bo‘lgan narsa nomi, aniq ot.
O‘qituvchi savol va topshiriqlar yuzasidan o‘quvchilar bildirgan 
fikr-mulohazalarni umumlashtirib, yangi mavzu yuzasidan 
quyidagilarni bayon etadi.
– Sezgi a’zolarimiz orqali bilishimiz mumkin bo‘lgan narsalarni 
bildirgan otlarga aniq otlar deyiladi.
 – Sezgi a’zolarimiz orqali bilishimiz mumkin bo‘lmagan, tafakkur 
va tasavvur orqali idrok qilinadigan narsalarni bildirgan otlar 
mavhum otlar sanaladi.
 – Aniq otlar birlik va ko‘plik shaklida qo‘llana oladi, ammo 
mavhum otlar ko‘plik shaklida qo‘llanganda, ko‘plik ma’nosi 
emasalan, balki ta’kidlash, kuchaytirish ma’nolari ifodalanadi.
4. Guruhlarda ishlash. «Kichik guruhlarda ishlash» asosida 
yangi mavzuni tahlil qilish. 
Dars jarayonida barcha o‘quvchilarni 
faollashtirish imkoniyatiga ega bo‘lish lozim. O‘quvchilar aniq va 
mavhum otlar yuzasidan o‘z fikrini guruhda muhokama qilishga, 
turlicha fikrlarni uyg‘unlashtirib, umumiy nuqtayi nazarga kelishga 
o‘rgatiladi. Shuningdek, bir o‘quvchi guruh boshlovchisi sifatida 

---

375
sinfdoshlari oldida so‘zga chiqib, guruh nuqtayi nazarini himoya 
qiladi va bu bilan o‘quvchida ko‘pchilik oldida so‘zlash, o‘z fikrini 
himoya qilish, fikrlarini uyg‘unlashtira olish kabi ko‘nikma va 
malakalar shakllana boradi. 
Sinfni uchta guruhga bo‘lib olamiz. 1-guruhni «Qaldirg‘och»,
2-guruhni «Xumo», 3-guruhni «Bulbul» deb nomlaymiz. Mavzu 
bo‘yicha har bir guruhga alohida topshiriqlar beramiz:
1-guruhga: aniq otlar ishtirokida matn tuzing. 
2-guruhga: mavhum otlar ishtirokida matn tuzing. 
2-guruhga: aniq va mavhum otlar ishtirokida matn yarating. 
Guruhlarda ishlash ya’ni vazifani bajarishga besh daqiqa vaqt 
ajratiladi. Topshiriqni bajarish yol-yo‘riqlari tushuntiriladi.
Guruhda ish jarayoni tugagandan keyin yakuniy xulosalar 
taqdimoti o‘tkaziladi. Xulosalarni guruh sardorlari himoya qiladi. 
Imkoniyatga qarab guruhlar aniq va mavhum otlar yuzasidan bir-
birlariga savollar ham berishadi.