Ona tili o‘qitish metodiкasi

sarguzasht-hikoya 
sanaladi. Boshdan kechirilgan 
voqealar asosida hikoya yaratish, ayniqsa, 5
–
6-sinflarda ko‘p 
qo‘llaniladi. Bu hikoyalarda har bir o‘quvchi o‘z boshidan kechirgan 
voqea-hodisalar haqida fikr yuritadi. Masalan, «Yozning issiq 
kunlarining birida», «Men ko‘rgan voqea», «Ma’murjonga qanday 
qilib yordam berdim», «Yong‘in bartaraf etildi» kabi mavzularda 
yoziladigan insholarda o‘quvchilar ko‘proq o‘z sarguzashtlarini 
hikoya qilishlariga to‘g‘ri keladi. 
Hikoya yozishning eng samarali usullaridan biri berilgan g‘oya 
asosida hikoya yozishdir. O‘qituvchi va o‘quvchilar tomonidan 

---

329
o‘rtaga tashlangan g‘oya insho uchun asosiy material bo‘ladi. Muallif 
(o‘quvchi) berilgan g‘oyani kengaytiradi, voqea ishtirokchilarini 
tanlaydi, unga badiiy sayqal beradi . 
Xalq maqollari va hikmatli so‘zlari hikoya uchun yaxshi mavzu 
bo‘la oladi. Ammo ularni hikoya mavzuiga singdirish uchun ma’lum 
bir voqea bilan bog‘lashni unutmaslik lozim. 
Ona tili mashg‘ulotlarida keng qo‘llaniladigan insho turlaridan 
yana biri 
ertak-insholardir. 
Ma’lumki, o‘quvchilar juda ko‘p 
ertaklarni biladilar, ammo o‘zlari ertak yaratishga qiynaladilar. Bu 
ijodiy-amaliy ish turi bolalarning tasavvur olamini kengaytiradi: ularni 
g‘aroyib voqea-hodisalar og‘ushiga olib kiradi; og‘zaki va yozma 
nutqni rivojlantiradi. Shuning uchun o‘qituvchi ona tili 
mashg‘ulotlarida ijodiy ishning bu turidan unumli foydalanish 
choralarini ko‘rishi lozim. 
O‘quvchilarni ertak yaratishga o‘rgatish avvalo ularni bu janrning 
o‘ziga xos xususiyatlari bilan tanishtirishdan boshlanadi. Bolalar
ertakda voqeaning tuguni, rivojlangan nuqtasi va yechimi qanday 
bo‘lishini bilishlari, uning til xususiyatlaridan xabardor bo‘lishlari, 
mubolag‘a, o‘xshatish, jonlantirish, kichraytirish kabi tasviriy 
vositalarni o‘z o‘rnida qo‘llash malakalariga ega bo‘lishlari kerak. 
Boshlanish qismi berilgan ertaklarni davom ettirish, berilgan 
rasmlar asosida ertak yaratish, qahramonlar nutqi tushirib qoldirilgan 
o‘rinlarni to‘ldirish kabi ishlar o‘quvchilarning ertak yaratish 
mahoratini kengaytiradi. 
Inshoning yana bir muhim turi muhokama insholardir.
 
Inshoning 
bu turi bolalardan qiyoslash, ma’lum bir voqea-hodisaga baho berish, 
o‘z nuqtayi nazarini himoya qilish, o‘zining haqligini isbotlash 
kabilarni talab etadi.