Ona tarbiyasi: roman va hikoyalar / Aziz Nesin

VATANPARVAR BO‘LINGLAR
Ahmad qardosh!
Kanikulda Istanbulga borish­bormasligimni 
so‘ragan ekansan. Dadamga ta’til tegmaydi. Yan­
gi joyga ishga kelganiga hali bir yil to‘lgani yo‘q. 
Shuning uchun u oyim ikkovimizni yolg‘iz yubor­
moqchi. Agar boradigan bo‘lsak, Istanbulda bir oy 
turamiz. Lekin hali aniq emas. Dadamni yolg‘iz 
tashlab ketishga oyimning uncha ko‘ngli yo‘q. Biz­
siz qiynalib qolishi mumkin. Mabodo borsak, xo­
lamnikida to‘xtaymiz. Seni o‘zim topib olaman.
Yaqinda men yomon bir ish qilib qo‘ydim. Ga­
pirib bermasam bo‘lmaydi. Hozircha bundan faqat 

---

105
«Ona tarbiyasi»
Metinning xabari bor. Sababi – u ham menga she­
rik bo‘lgan. Sen sirni bilgan uchinchi odamsan.
O‘tgan yakshanba kuni buvamlarning uyiga 
mehmonga borgan edik. Ancha olisda turishadi. 
Buvam qarib qolganlar, shuning uchun yuqori qa­
vatga chiqolmaydilar. Uylari ham ikkinchi qavat­
da, ijarada turishadi. Aslida ularga birinchi qavat 
munosib edi­yu, lekin o‘zlari bopi topilmadi. Hozir­
gi turgan xonadonga o‘n sakkiz zinani bosib chi­
qishadi. Men o‘zim sanagan emasman­u, lekin bu­
vam har ikki gapning birida: «Yana o‘n sakkiz chog‘ 
zina bosdim. Dam ola­ola, zo‘rg‘a ko‘tarildim», dey­
di. Nega zinadan gapirganimni keyin bilasan. Yax­
shiyamki, buvam eng balanddagi uyda turmaydi. 
Aks holda, o‘sha kuni hamma gazetalar falon joyda 
katta baxtsiz hodisa ro‘y berdi, deb yozib chiqqan 
bo‘lardi...
Opamning dugonalari kelishi kerak ekan, shu­
ning uchun u uyda qoldi. Dadam, oyim, Metin va 
men avtobusga tushib, buvamlarnikiga bordik. Bu­
vam tayyorgarlik ko‘rib qo‘ygan ekan, bizni yaxshilab 
ziyofat qildi. Ovqatdan keyin buvam bilan dadam 
ro‘para o‘tirib olib, qahvaxo‘rlikni boshlab yuborish­
di. Men ularning qahva ustida gaplashib o‘tirishlari­
ni yoqtiraman. Shuning uchun yonlari dan jilmadim. 
Xonada uchovimiz qoldik. Gazeta o‘qiyotgan bo‘lib 
o‘tiraverdim. Ikki qulog‘im ularda. Ba’zan boshimni 
ko‘tarib, sekin qarab ham qo‘yaman.
Buvam siyosatga qiziqadigan odam. Dadam bi­
lan ikkovlari yolg‘iz qolishsa, nuqul shundan bahs 
qilishadi. Buvamning yana bir odati bor – ovqatdan 
keyin uni mudroq bosadi. O‘zi qahva ichib o‘tirgan 
bo‘lsayam, ko‘zi yumilib ketaveradi. Bunday payt­
larda u dadamdan siyosat bobida bir nimani so‘ra­

---

106
Aziz Nesin
gan bo‘ladi. Dadam bilganicha gapirib berayotgani­
da buvamning ko‘zi ilinadi. Buni ko‘rib, dadam 
jim bo‘ladi. Ammo joyidan jilmay o‘tiraveradi. Bu­
vamning boshi shilq etib tushadi yoki yonboshiga 
qiyshayadi. Ba’zan esa bemalol orqasiga yastanib 
oladi. Sal o‘tmay xurragidan o‘zi cho‘chib ketadi.
– Xo‘­o‘­sh... Keyin nima bo‘ldi?
Shunaqada dadam o‘rnidan turib ketgan bo‘lsa, 
qattiq ranjiydi, meni behurmat qildi, deb ko‘ngli ozor 
topadi. Shuning uchun buvam o‘tirganida dadam 
uning oldidan bir qadam ham jilmasligi shart.
Mabodo pinakka ketishdan oldin o‘zi gapirayot­
gan bo‘lsa, ko‘zini ochar­ochmas:
– Xo‘sh, nima deb turgan edim? – deya so‘rab 
qoladi.
Dadam bunday kezlarda hushyor bo‘lishi, gap 
qayerda chala qolganini aytib berishi lozim. Agar
qittay yanglishib qolsa, buvam darhol:
– Yo‘q, yo‘q, buni gapiruvdim... Xo‘sh, nima 
deyayotgan edim? – deydi yana.
Ba’zan gap qayerda chala qolganini bilmay ik­
kovlari tortishib qolishadi. Men hamisha ularning 
gap­so‘zlarini huzur qilib eshitaman.
– Xo‘­o‘­sh, keyin nima bo‘ldi?
Dadam kelgan joyidan ulab ketadi. Bir lahza 
o‘tmay, yana buvamning kallasi qiyshayib qoladi. 
Katta tanaffus bir soatga yaqin davom etadi. Bu­
vamning o‘zlari buni mizg‘ib olish, deb ataydilar.
– Sen bemalol gapiraver, ko‘zim yumuq bo‘lgani 
bilan qulog‘im ochiq, – deb ora­sira gap tashlab 
ham qo‘yadilar.
Mana, hozir ham miriqib qahva ichib o‘tirishibdi.
– Xo‘sh, olamda nima gaplar? Mamlakatda ahvol 
qalay? – so‘rab qoldi buvam.

---

107