Ona tarbiyasi: roman va hikoyalar / Aziz Nesin

SENDAN BUNI KUTMAGAN EDIM
Ahmad!
Menga kanda qilmay xat yozib turganing uchun 
rahmat. Eng so‘nggi xatingni o‘qir ekanman, qiziq-
qiziq voqealar faqat senda uchrar ekan­da, deb 
o‘ylab qoldim. Yoki sen bularni ataylab bo‘rttirib 
yozyapsanmi? Har gal xatlaringni zavq bilan o‘qib 
chiqaman.  Endi  men  ham  qo‘limdan  kelganicha 
sendan o‘rganishga harakat qilaman.
O‘tgan  kuni  bizning  sinfimizda  ham  qiziq  bir 
hodisa ro‘y berdi. Tanaffusga chiqqanimizda rosa 
miriqib kuldik. Darsda kulishga imkon bo‘lmadi, 

---

47
«Ona tarbiyasi»
chunki o‘qituvchimiz haddan tashqari jig‘ibiyron 
bo‘lgan edi.
Menga taqlid qilmoqchi bo‘lib, haqiqatni bo‘rt­
tirib yozyapti, deb o‘ylama. Men bor gapni oqiz­
may­tomizmay aytib beraman. Ichimdan hech nar­
sa qo‘shmaslikka harakat qilaman.
Dastlab men seni shu voqeaning qahramoni bi­
lan tanishtirib o‘tay.
Sinfimizda Usmon degan bir bola bor. O‘zi a’lo­
chi. Hisobga ayniqsa usta. Hamisha saranjom­ 
sarishta yuradi. Dovotida nuqul rang­barang qa­
lamlar bo‘ladi, hammasining uchi silliq qilib ochil­
gan. Nega uning qalamlari hecham sinmaydi, deb 
hayron bo‘laman. Men bunday qilolmayman. Qa­
lamlarim o‘zidan o‘zi yerga tushib sinaveradi. Ke­
rak bo‘lib qolganida papkamdan birorta ham uchi 
butun qalam topolmayman. Oyim shunisiga ham 
shukur qil, deb meni yupatadi. Chunki opam o‘qi­
ganda papkasida umuman qalam turmas ekan, 
doim yo‘qotib yurarkan. Demak, men opamga qa­
raganda ancha sarishta ekanman.
Usmonning yozma ishlari biram ko‘rkam bo‘la­
diki! Harflari marvarid donasiga o‘xshab alohida- 
alohida ajralib turadi. Yozma ishining har bir beti­
ni rangli qalam bilan chiroyli qilib bezaydi. Ko‘rgan 
kishining havasi keladi. O‘qituvchimiz uning ish­
larini hamisha bizga o‘rnak qilib ko‘rsatadi. Men 
ham Usmonga o‘xshab chiroyli va ozoda yozmoq­
chi bo‘laman­u nuqul xatim surkalib, siyohlar 
chaplashib ketadi.
Sizlarda qandoq, bilmadim­u, ammo bizning 
o‘qituvchimiz xudoning bergan kuni sinfda yozma 
ish o‘tkazadi. Bu ham yetmagandek, kunora uyga 

---

48
Aziz Nesin
har xil savollar berib yuboradi. Bularga ham yoz­
ma javob berishimiz kerak.
Bir kuni Usmon:
– O‘qituvchi hamma yozma ishlarimizni o‘qishi­
ga ko‘zim yetmaydi, – deb qoldi.
Men hayron bo‘ldim.
– O‘qimaydigan bo‘lsa, nega bizni ovora qiladi? 
Usmon fikrida qat’iy turib oldi.
– Xo‘sh, o‘qimasligini nima bilan isbot qilasan? – 
luqma tashladi bir bola.
– Ko‘rinib turgan narsa bu. Mana, xomcho‘t qilib 
ko‘raylik. Har kuni bir marta yozma ish o‘tkaza­
dimi?
– To‘g‘ri, – bir og‘izdan tasdiqladi hamma.
– Kunora uyga ham yozma ish berib yubora­
dimi?
– Shundoq.
– Mana endi hisoblab ko‘ramiz. Sinfda nechta 
o‘quvchimiz? Ellik ikkitami?
– Ha.
– Demak, o‘qituvchimiz bir kunda ellik ikki­
ta inshoni o‘qib chiqishi kerak. Bundan tashqari, 
kunora uyga ham vazifa beradi. Bir kunga yigirma 
oltitadan to‘g‘ri keladi. Boyagi ellik ikkiga yigirma 
oltini qo‘shsak, yetmish sakkiz bo‘ladi. Demak, bir 
kunda yetmish sakkizta ishni o‘qib chiqishi ke rak 
ekan. Qani, ayting­chi, uyiga qaytgach, u yozma 
ishlarimizni qachon ko‘ra boshlaydi?
– O‘zi biladi. Senga nima?
– Hisobga kerak axir. Bitta ishni necha daqiqada 
ko‘rib chiqish mumkin?
Usmon darrov hisoblab chiqdi. Ma’lum bo‘lishi­
cha, hamma yozma ishlarni ko‘rib chiqish uchun 
kamida o‘n bir soat vaqt kerak bo‘larkan. O‘qituv­

---

49