Қўқон университети Бизнес кафедраси Минтақавий иқтисодиёт фани

Табиатнинг адабиётларда икки даражаси ажратиб кўрсатилади:

Иккинчиси инсоният иштирокида ҳосил этилган табиий неъматлар - тупроқ, сув ҳавзалари ва каналлар, дарахтзорлар, экинзору мевазорлар, аҳоли масканлари - шаҳар, қишлоқ ва бошқалар.
Буларнинг биринчиси инсониятдан холи, мустасно тарзда, соф табииий ҳолда мавжуд бўлган табиат.

Соф табиий ҳолда мавжуд бўлган табиат билан инсон томонидан ўзгартирилган (яратилган эмас) табиатнинг фарқи нимада?

Инсон табиатнинг бир қисми сифатида табиат қонунларига бўйсунади.

Одам Табиат қонунларини ўзгартира олмайди, фақат қонунлардан фойдаланиб, Табиат элементларини, қисмларини ўзлаштириши мумкин.

Табиат тушунчаси инсоният жамияти яшаши табиий шароитларининг мажмуи сифатида ҳам қаралади. Инсон яшаши учун меҳнат қилади, меҳнат (деҳқончилик, қурилиш, саноат), мия фаолияти ва бошқалар эса Табиатнинг баъзи жиҳатларини ўзгартиради.

Одам томонидан, яъни ижтимоий меҳнат жараёнида яратиладиган моддий бойликлар шартли равишда «иккинчи Табиат» дейилади. Масалан, водороддан урангача бўлган 92 та кимёвий элемент табиийдир, ундан кейинги кашф этилганлари сунъийдир. Барча сунъий синтетик кимёвий бирикмалар, одам яратаётган атом ва ядро энергиялари «иккинчи Табиат»га киради.

Табиатнинг жамият билан яқиндан алоқа боғлайдиган, унинг тараққиётига маълум даражада таъсир кўрсатадиган қисми атроф-муҳит деб аталади.

• Табиатнинг жамият билан яқиндан алоқа боғлайдиган, унинг тараққиётига маълум даражада таъсир кўрсатадиган қисми атроф-муҳит деб аталади.
• Ернинг устки қатлами ва ер ости бойликлари, иқлим ва бошқа шу кабилар атроф-муҳитни ташкил этади. Атроф-муҳит инсоннинг моддий неъматлар ишлаб чиқариш фаолияти учун доимий, абадий ва зарурий шарт-шароитдир. Айниқса, инсоннинг табиат қучоғида бўлиши уни руҳан тетиклаштириб, меҳнат қобилияти ва ижодий фаолиятини оширади.

Ўрта асрларда Ўрта Осиёда яшаб ижод этган олимлардан Мухаммад Мусо ал - Хоразмий, Абу Наср Фаробий, Абу Райҳон Беруний, Абу Али Ибн Сино ва бошқалар табиат фанининг ривожланишига улкан ҳисса қўшганлар. Улар ҳали экология фани дунёга келмаган даврда табиат ва ундаги мувозанат, ўсимликлар ва ҳайвонот дунёси, табиатни эъзозлаш ҳақида қимматли фикрлар айтганлар. Мана шундай забардаст буюк алломаларимиздан Муҳаммад Мусоал-Хоразмий, ўзининг "Китоб суратул - арз" асарини Абу Наср Фаробий (870-810) "Ал - ҳажмиваал - микдор", "Китоб ал мабодиал - инсон" асарларини Абу Райҳон Беруний "Сайдана", "Минерология" асарларини Абу Али ибн Сино, у "Китоб ал - шифо", "Тадбирул - манзил" каби асарларини ёзганлар.

• Ўрта асрларда Ўрта Осиёда яшаб ижод этган олимлардан Мухаммад Мусо ал - Хоразмий, Абу Наср Фаробий, Абу Райҳон Беруний, Абу Али Ибн Сино ва бошқалар табиат фанининг ривожланишига улкан ҳисса қўшганлар. Улар ҳали экология фани дунёга келмаган даврда табиат ва ундаги мувозанат, ўсимликлар ва ҳайвонот дунёси, табиатни эъзозлаш ҳақида қимматли фикрлар айтганлар. Мана шундай забардаст буюк алломаларимиздан Муҳаммад Мусоал-Хоразмий, ўзининг "Китоб суратул - арз" асарини Абу Наср Фаробий (870-810) "Ал - ҳажмиваал - микдор", "Китоб ал мабодиал - инсон" асарларини Абу Райҳон Беруний "Сайдана", "Минерология" асарларини Абу Али ибн Сино, у "Китоб ал - шифо", "Тадбирул - манзил" каби асарларини ёзганлар.