On savollari 191-193 fizika, 195 matematika O’sish va rivojlanish qonuniyatlari

8.Nerv tizimining ahamiyati.
Nerv tizimi tashqi muhitdan va ichki organlardan keladigan turli axborotlarni qabul qiladi va ularni markaziy nerv tizimiga yetkazib beradi, axborotlarni to'playdi, organlar va organlar sistemalari o'rtasidagi o'zaro aloqani amalga oshirib, organizmning bir butunligini ta'minlaydi.Organizmni tashqi muhit bilan bog'laydi hamda uni tashqi muhitga moslashtiradi.
Nerv tizimi yordamida atrof-muhitdan turli signallar qabul qilinadi, ular analiz-sintez qilinib, turli reaksiyalar bilan javob qaytariladi. Nerv sistemasi ichki sekresiya bezlarida ishlab chiqariladigan gormonlarning qon orqali organizmga ko'rsatadigan ta'sirini, moddalar almashinuvini boshqarib turadi, o'sish, rivojlanishga ta'sir ko'rsatadi.
Nerv sistemasi tuzilishi jihatidan markaziy va pereferik nerv sistemalariga bo`linadi. Markaziy nerv sistemasiga bosh va orqa miya kiradi. Periferik nerv sistemasiga orqa miyadan chiqadigan 31 juft sezuvchi, harakatlantiruvchi nerv tolalari, bosh miyadan chiqadigan 12 juft nervlar, hamda umurtqa pogonasi atrofida va ichki organlarda joylashgan nerv tugunchalari kiradi. Nerv tizimining periferik qismi asosan nervlardan, ya'ni tolalar bog`lamidan iborat.
Bajaradigan vazifasiga ko`ra, nerv sistemasi ikki qismga bo`linadi: somatik va vegetativ nerv sistemasi. Somatik nerv sistemasi odam tanasining sezgi organlari, skelet muskullari ishini boshqaradi. Vegetativ nerv sistemasi ichki organlar (nafas olish, qon aylanish, ovqat hazm qilish, ayirish va me`da hamda ichki sekretsiya bezlari ishini boshqaradi .
9.Nerv tizimining umumiy tuzilishi.
Nerv tizimi markaziy va periferik nerv tizimlarga ajratiladi. Markaziy nerv tizimi bosh va orqa miyadan iborat bо‘lib, u о‘zaro bog‘liq bо‘lgan neyronlar tо‘plamlari – nerv markazlari va nerv tolalarining yig‘indisidan iboratdir. Bosh va orqa miyadan chiqadigan nerv tolalari butun gavda a’zolari bilan bevosita bog‘langan. Shuning uchun bosh va orqa miyada joylashgan nerv hujayralari butun gavdani idora qiladi. Bosh va orqa miyaning kо‘ndalang kesimlarida kulrang va oq moddalar ajratiladi. Kulrang modda nerv hujayralarining tanasidan, oq modda esa miyelin pardasi bilan о‘ralgan nerv tolalaridan tashkil topgan. Nerv tizimining periferik qismi nerv tugunlari (bosh va orqa miyadan tashqarida joylashgan neyronlar tо‘plamlari) hamda nerv tola va boylamlaridan iboratdir. Markaziy nerv tizimidan ijrochi a’zo – effektorgacha impulslarni uzatuvchi nerv tolalari – efferent nerv tolalari yoki markazdan qochuvchi nerv tolalari deb nomlanadi. Nervlarning kо‘pi aralash tipdagi nervlardir. Ularning tarkibida ham markazdan qochuvchi, ham markazga intiluvchi tolalar mavjud. Nerv tizimini turli bо‘limlarga ajratish shartlidir, chunki nerv tizimi morfologik jihatdan bir butun tuzilma bо‘lib, funksional jihatdan ham ayrilmas yagona tizimdir. Nerv tizimi barcha hayvonlarda va odam morfofunksional birlik – neyron hamda yordamchi gliya hujayralarining yig‘indisi nerv tо‘qimasini tashkil qiladi.