ҚЎҚон давлат педагогика институти тасвирий фаолиятга ўргатиш методикаси модули бўйича

- Нақшда турли тўғри, эгри чизиқ ва шакллардан ўсимлик элементларидан

фойдаланиш.

• 
  Фондан келиб чиқиб, рангларнинг турли жилоларидан фойдаланиш.
  
• 
  Мўйқалам билан ишлаш (учи билан, бутун учи билан, турли йўналишларда эркин ҳаракатлантириш).
  

Болалар тўғри тўртбурчакка, айланага, квадратга нақшни чизишни ўрганиб борадилар. Булардан ташқари овал, учбурчак ва олтибурчак ичига нақш чизишни ўрганади.

Тайёрлов гуруҳда декоратив расм чизишга ўргатишнинг мазмуни ва
вазифалари. Олти ёшдаги болаларни декоратив расм чизишга ўргатиш вазифалари қуйидагича:

• 
  Композициялаш ҳиссини ривожлантириш: ясси ва ҳажмли шаклларда предметнинг аҳамиятлилигига ва белгиланган мақсадига нисбатан нақшларни тузиш.
  
• 
  Ранглар ҳиссини ривожлантириш: турли хилдаги ранглардан, уларнинг нозик ранг жилоси (оттенок) дан турли мослашувларда фойдаланиш.(Қизил- пушти ранг; кўк-мовий ранг; яшил-оч яшил ранг; қора-кул ранг).
  

-Халқ декоратив нақшларининг турли кўринишларининг аҳамиятини кўра олишни ўргатиш; расмларда халқ нақшининг алоҳида элементларидан фойдаланиш;
-Қалам ва бўёқлар билан чизиш техник кўникмаларини такомиллаштириш.
Мактабга тайёрлов гуруҳига юмалоқ тўғри бурчакли шаклларда нақш чизишнинг асосий принциплари билан таниш бўлган болалар келади. Уларга янги шакллар - тўғри тўртбурчак ва кўпбурчак, ҳамда турли хилдаги ясси шаклли предметлар - вазалар, кўза (кувшин) лар, пиёла (чашка) лар, қўлқоплар, шапкалар ва ҳоказолар тавсия қилинади. Бу предметлар тўғри геометрик шаклга эга эмас, ва уларда нақш чизиш турли принциплардан фойдаланишни талаб қилади. (Масалан: кўзача бўйнининг четига-чизиқли орнамент (нақш) чизилса, юмалоқ қисми эса-марказда чизиладиган нақшдан фойдаланилади). Ундан ташқари симметрия ҳақидаги тушунча ҳам мураккаблашади. Бир хил шаклни чап ва ўнг томонга жойлаштириш билан танишадилар. Ундан сўнг болалар тўрсимон безак принципи асосида бир турдаги нақш билан- элементларни шахмат кетма-кетлигида қайтариб, галма-гал чизиш билан бутун шаклни тўлдириш усулини эгаллайдилар. Болалар матолар учун, қўғирчоқнинг кўйлаги учун турли нақшларни чизадилар. Учбурчакдаги нақш фақат четларида, бурчакларида бўлмай, балки бир бурчакдан бошланиб, бутун учбурчак бўйлаб тарқалиши мумкин. Бундай ҳолларда тенг томонли учбурчак шакли эмас, балки ён томонлари тенг бўлиб, тугри ёки утмас бурчакли учбурчак шакли олинади. Болалар уларда учбурчак шаклга эга бўлган рўмолча нақшини чизадилар. Нақшни чизиш учун болалар турли табиий шакллардан (ўсимликлар, ҳайвонлар) фойдалана бошлайдилар. Мактабга тайёрлов гуруҳ болалари халқ декоратив нақш безакларининг элементларидан ўз нақшларида фойдаланишлари мумкин. Бунда асосий усул сақланиб қолиши керак. Тарбиячи болаларни халқ санъатининг намуналарига қараб, нақш жимжималарини, майда ва йирик шаклларни ўзаро мослаштиришни, уларни ўтсимон безак билан безашни, берилган нақшга ҳос равишда ранглардан маълум мослашувда фойдаланишни ўргатади. Хамро буви уйинчоклари намунасида лойдан ясалган
ўйинчоқларни безашдан ташқари, болалар яна папье- машедан ясалган катта-кичик ликобчаларни, пиёлаларни нақшлар билан безашлари мумкин.
Тайёрлов гуруҳда болалар фақат бўёқдан эмас, балки рангли қаламлардан ҳам фойдаланишни ўрганадилар. Кичикроқ гуруҳларда рангли қаламлардан фақат мазмунли расм машғулотларида фойдаланилар эди, чунки болалар қалам билан керакли рангларни меъёрига етказа олмасдилар; бу эса декоратив расмда жуда катта аҳамиятга эга. Озода, бир текисда ёрқин штрихлаш каби техник қийинчиликлар кўпгина диққатларини ва кучларини олиб қўяр эди. Тайёрлов гуруҳидаги болаларда маълум кўникмалар мавжуд бўлиб, улар қаламдан турли ранг жилоларини ҳосил қила оладилар. Масалан: гулнинг ҳар бир гулбаргини марказдан қалам билан турли хил босимда штрихланади. Болалар фақат ёрқин рангларнинг мослашув гўзаллигини эмас, балки нозик, сокин ва бир вақтнинг ўзида кўзлар учун ёкимли бўлган рангларнинг гўзаллигини кўришга ўрганадилар. Тайёрлов гуруҳида бу вазифа қалам ҳамда бўёқлар билан чизишда хал қилинади. Декоратив расмда барча гуруҳларда фақатгина гуашьдан фойдаланилади, чунки гуашьда бир ранг устига бошқа ранг билан чизиш имкони бор; декоратив расмда кўпинча бундай устма-уст чизиш талаб қилинади ва акварель бўёқ бундай имконга эга эмас.
Назорат саволлари

1. 
   Расм чизишга изоҳ беринг.
   
2. 
   Мактабгача таълим муассасасида расм чизиш турлари ҳақида маълумот беринг.
   
3. 
   Мактабгача ёшдаги болаларни расм чизишга ўргатишда машғулот тузилмасига изоҳ беринг.
   
4. 
   Кичик гуруҳда ўргатишнинг мазмуни ва вазифалари ҳақида сўзлаб беринг.
   

АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ

1. 
   Такомиллаштирилган "Болажон" таянч дастури. Т.: 2016.
   
2. 
   Мактабгача таълимга қўйиладиган давлат талаблари. Т.: 2017
   
3. 
   "Билимдон" дастури. Т.: 2014
   
4. 
   Амирова. Г.А., Сулаймонов А.П., Джураева Б .Р. Мактабгача таълим муассасаларда аппликация машғулотлари. Т., 2014.
   
5. 
   Д.Т Сабирова. Мактабгача ёшдаги болаларда тасвирий саводхонлик элементларини шакллантириш. (13.00.01.-Педагогика назарияси ва тарихи ихтисослиги бўйича ёзилган диссертациянинг автореферати). Т.2007
   
6.