On davlat pedagogika instituti bektoshev otabek qodiraliyevich ingliz tili nazariy grammatikasi

Bevosita ishtirokchilarga ajratish metodi. (Immediate Sonstituent.) By metod tilning sintaktik yarusini tahlil qilishda qo‘llaniladi. Uzluksiz yoki bevosita bog‘langan ikkita sintaktik, leksik yoki morfologik birlik bevosita ishtirokchilar deb ataladi. By ishtirokchilarni topish jarayoni bevosita ishtirokchilarni topish tahlili deyiladi. Ushbu tahlil usuli yuqori yarusdagi sintaktik birliklardan boshlanib, pastga qarab davom ettiradi. Masalan, biror gapni bevosita ishtirokchilarga ajratish kerak bo‘lsa, uning necha unsurdan iboratligiga qaramay, uni avval ikkita eng yaqin bo‘lakka, bu bo‘laklarning har birini yana ikkiga hamda ushbu bo‘lingan bo‘laklar ham yana ikkiga bo‘linadi. Oxirgi ikkiga bevosita ishtirokchi aniqlanguncha tahlil shu tartibda davom ettirilaveradi. Bevosita ishtirokchiga bo‘linmaydigan eng oxirgi bo‘lak oxirgi ishtirokchi (ultimate constituent) deyiladi. Gapni bevosita ishtirokchilarga ajratishda daraxtsimon diagramma «xitoy qutichalari» va "qandilsimon" diagrammadan foydalaniladi. Masalan: Mu brother reads a book.
Til tizimini bayon etishda foydalaniladigan eng qulay d i a gr a m m a daraxtsimon d i a g r a m m a d i r.
S
N PVP
Pr NV N


Mv brother reads a book.
Bizga ma’lumki, til ierarxiyasi fonema— morfema – leksema – gap – sintaksema – abzats – matn kabi rivojlanishga ega.
Shu sababli ham bevosita ishtirokchilarga ajratish metodini unchalik effektiv tahlil usuli deb bo‘lmaydi. Bu tahlil usulining jiddiy kamchiliklari mavjud:
1)Morfologiya bilan sintaksis aralashtirilib yuboriladi, sintaktik birliklar:so‘z birikmasi va gap bir-biridan farqlanmaydi.
2) Strukturasi bir xil, ammo mazmuni har xil bo‘lgan so‘z birikmalari bu metodga ko‘ra bir xil tahlil qilinadi.
3) Bevosita ishtirokchilarga ajratish metodi aktiv va passiv, bo‘lishli va inkor, bo‘lishli va so‘roq gaplarning o‘zaro munosabatini ko‘rsata olmaydi. Uning ayrim kamchiliklarini bartaraf etishga bo‘lgan talab transformatsion tahlil metodining yaratilishida asosiy omil bo‘ldi.