Oltinsoy pedagogika kolleji

9.2.O’quv mashg’ulotining texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	Ta’lim oluvchi
I bosqich O’quv mashg’ulotiga kirish (10 daq)	Tashkiliy qism: 1.O’quvchilar mashg’ulotga tayyorgarligi va davomatini tekshiradi	Mashg’ulotga tayyorgarlik ko’radilar.
II bosqich Asosiy qism (60daq)	Tayanch bilimlarni faollashtirish: 1.Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi hamda o’tilgan mavzu bo’yicha o’quvchilarga savollar beradi, ularni baholaydi. Maqsad va vazifani belgilanishi: 2.Mashg’ulotning nomi, rejasi, maqsad va o’qitish natijalari bilan tanishtiradi. 3.Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar bilan tanishtiradi. 4.O’quv mashg’ulotida o’quv ishlarini baholash mezoni va ko’rsatkichlari bilan tanishtiradi. Ta’lim oluvchilar bilimini faollashtirish: 5.Tezkor-so’rov, savol-javob, aqliy hujum, “o’ylang va juftlikda fikr almashing” va boshqa texnikalar orqali o’quvchilar bilimini faollashtiradi. Yangi o’quv materialining bayoni: 6.Nazariy mashg’ulotning rejasi va tuzilishiga muvofiq o’qitish jarayonini tashkil etish bo’yicha harakatlar tartibini bayon etadi. Asosiy holatlarni yozdiradi. 7.Mustahkamlash uchun savollar beradi. Jarayon kichik guruhlarda davom etishini ma’lum qiladi. 8.Guruhlar ishini o’zaro baholashni o’tkazadi, mavzuning har bir qismi bo’yicha xulosalar qiladi, eng asosiylariga e’tibor qaratadi, berilayotgan ma’lumotlarni daftarga qayd etishlarini eslatadi. Mavzuning kasbiy faoliyatlaridagi ahamiyati bilan bog’lab mavzuni yakunlaydi	Uy vazifasini taqdim etadilar. Savollarga javob beradilar. Mavzu nomi va rejasini yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar. Yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar. Topshiriqni bajaradilar. tanishadilar. Har bir guruh o’z topshiriq varaqlari bo’yicha faoliyatini boshlaydilar. Berilgan qo’shimcha savollarga javob beradilar Ma’lumotlarni daftarga qayd qiladilar.
III bosqich Yakuniy qism (10 daq)	Mashg’ulot yakuni: 1.Faol ishtirok etgan o’quvchilarni javoblarini izohlab baholaydi va rag’batlantiradi. 2.Uyga vazifa beriladi.	Baholar bilan tanishadilar. Topshiriqni yozib oladilar.

9-Mavzu: O’zbek xalq milliy kuy-qo’shiqlariga mos ritmik harakat bajarish
Reja:
1. Musiqiy ritmik ta’limning ma’nosi va vazifalari.
2. Musiqiy ritmik harakatlarning motorli asoslari .
3. Musiqiy ritmik o’yinlarga misollar.
Musiqiy va ritmik harakatlar - bu faol harakat, bu harakatdagi musiqaning tabiatini aks ettiradi. Musiqiy va ritmik harakatlar musiqiy o’yinlar, raqslar va mashqlarni o’z ichiga oladi. Musiqiy ritmik ta’limning asosi bolalarda musiqiy tasvirlarni idrok etish va ularni harakatda aks ettirish qobiliyatini rivojlantirishdir. Musiqiy ritmik ta’limning ma’nosi va vazifalari.
Musiqiy ritmik ta’lim tizimi birinchilardan bo’lib 19-asr oxirida ishlab chiqilgan. Shveytsariya o’qituvchisi va musiqachisi Emil Jak-Dalkroz. Ko’plab musiqachilar, o’qituvchilar, psixologlar, metodistlar va maktabgacha ta’lim muassasalarining musiqiy direktorlari zamonaviy musiqiy ritmik ta’lim tizimini yaratish ustida ishladilar. Ular orasida etakchi o’rin N.G. Alexandrova, shuningdek uning talabalari va izdoshlari E.V. Konorova, N.P. Zbrueva, V.I. Greener, N.E. Kizevalter, M.A. Rumer. Bolaning tananing o’sishi tufayli harakatga bo’lgan ehtiyojini hisobga olgan holda, ular o’zlarining motor qobiliyatlarini shakllantirishga va eng muhimi, harakatlarni musiqiy ovoz bilan organik ravishda birlashtirish orqali har tomonlama rivojlanishga intilishdi. Ma’lumki, harakat harakati bilan bola dunyoni o’rganadi. O’yinlarda, raqslarda turli xil harakatlar qilish, bolalar haqiqat to’g’risidagi bilimlarini chuqurlashtiradilar. Musiqa vosita reaktsiyalarini uyg’otadi va ularni chuqurlashtiradi, nafaqat harakatlar bilan birga keladi, balki ularning mohiyatini aniqlaydi.
Tarbiyachining vazifasi bolalarda tezkor harakat qilish qobiliyatini rivojlantirishdir u taklif qilgan harakatlar va kerak bo’lganda ularni sekinlashtirishi, ya’ni faol tormozlanishni rivojlantirish. Musiqa qo’zg’alish, haqo’zg’alish, ham inhibisyon yo’nalishi bo’yicha reaktsiyaga sabab bo’ladi. Musiqiy ta’lim darslarida siz qanday qilib beg’ubor, passiv bolalar faollashayotganini va hayajonlanganlar intizomli bo’lishini kuzatishingiz mumkin. Musiqiy ritmik harakatlarni mashq qilish jarayonida bolaning tanasi mustahkamlanadi; musiqiy quloq, xotira, e’tibor rivojlanadi; axloqiy-ixtiyoriy fazilatlar, epchillik, aniqlik, tezlik, qat’iyatlilik tarbiyalanadi, harakatning yumshoqlik, bahorlilik, energiya, egiluvchanlik kabi xususiyatlari rivojlantiriladi; duruş yaxshilanadi bolalar.
Musiqiy ritm harakatni tartibga solishga yordam beradi va o’zlashtirishni osonlashtiradi. To’g’ri tanlangan holda musiqiy ritmik harakatlar yurak mushaklarini kuchaytiradi, qon aylanishini, nafas olish jarayonlarini yaxshilaydi va mushaklarning rivojlanishini ta’minlaydi. Musiqiy va badiiy ta’limning asosi bolalarning musiqiy tasvirlarni idrok etishini va ularni harakatda aks ettirish qobiliyatini rivojlantirishdir. Vaqt yo’nalishiga qarab harakatlaning, bola shuningdek, barcha ekspresiv vositalar bilan bog’liq holda ohang harakati, ya’ni ohang seziladi. Harakatda musiqiy asarning tabiati va sur’atini aks ettiradi, dinamik o’zgarishlarga reaktsiya beradi, musiqiy iboralar tuzilishiga muvofiq harakatni boshlaydi, o’zgartiradi va tugatadi, harakatda oddiy ritmik naqshni takrorlaydi. Shuning uchun, bola musiqiy ritmning xarakterni anglatadi; musiqiy asar uning barcha tarkibiy qismlari (musiqiy tasvirlarning rivojlanishi va o’zgarishi, temp, dinamika, registrlarning o’zgarishi va boshqalar). Shunday qilib, musiqiy ritmik harakat musiqaga hissiy sezgirlikni va musiqiy ritmni his qilishni rivojlantirish vositasidir. O’yinlar, raqslar, raqslardagi harakatning go’zalligini ko’rish, harakatni iloji boricha chiroyli, oqlangan qilish, uni musiqa bilan uyg’unlashtirishga harakat qilish, bola estetik jihatdan rivojlanadi, go’zallikni ko’rishni va yaratishni o’rganadi.
Musiqiy va ritmik inshootlar, milliy raqslar, sahna asarlari, ashulalar bilan dumaloq raqs o’yinlari eng yaxshi namunalar asosida qurilgan xalq, rus mumtoz va zamonaviy musiqasi bolalarning axloqiy xususiyatlarini shakllantiradi, musiqiylik va badiiy didni rivojlantiradi, vatanga muhabbatni rivojlantiradi. Bundan tashqari, musiqiy ritmik harakatlar mekansal va vaqt yo’nalishlarini rivojlantirishga yordam beradi. Bola bunday o’yin vaziyatlarini talab qiladi musiqaning o’zgarishiga, o’rtoqlarining harakatlariga tezkor munosabat, vazifalarni mustaqil ravishda bajarish zarurati bilan duch keladi. Bu uning e’tiborini, ijodiy tashabbusini rivojlantiradi. Shunday qilib, musiqiy ritmik harakatlardagi mashg’ulotlar ta’limning barcha yo’nalishlari bilan bog’liq. Ular bolaning aqliy, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlanishiga hissa qo’shadi. Bola hayotidagi musiqiy ritmik harakatlarning ahamiyati shundaki, ular: Children bolalarning hissiy olamini boyitish va musiqiy qobiliyatlarini rivojlantirish; Ogn bilim qobiliyatini rivojlantirish; Activity faollik, intizom, kollektivizm hissini tarbiyalash; tananing jismoniy yaxshilanishiga hissa qo’shadi. Musiqiy va ritmik harakatlar bo’yicha ishning asosiy yo’nalishi - bu bolaning musiqiy rivojlanishi. Musiqa nafaqat harakatga hamroh bo’libgina qolmay, balki uning mohiyatini aniqlaydi, ya’ni harakat faqat musiqaning hamrohligi yoki musiqa fonida bo’lmasligi kerak, u quyidagilarga mos kelishi kerak: musiqaning tabiati;
Musical musiqiy ifoda vositalari; Music musiqa asarining shakli. Buni batafsilroq ko’rib chiqing. Ma’lumki, musiqa turli xil kayfiyatlarni aks ettiradi. Masalan, yurish uchun quyidagi uchta asarda - N. Levining "Bayramona mart", T. Lomovaning "Etude" va S. "Marche". Prokofiev - quvnoq, xotirjam va tantanali xarakterdagi musiqa. Tabiiyki, ushbu uchta holatda, bolalar turli yo’llar bilan yurishadi. Birinchi yurishda ular borishadi T. Lomovaning musiqasiga bo’lgan qat’iy qadam - xotirjam, shoshilinch emas va S. Prokofievning "Mart" si ostida bolalar tantanali ravishda borishadi. Shuning uchun, harakat, bu holda yurish, musiqaning tabiatiga mos keladi. Musiqiy ekspressivlik vositalari orasida temp, metro ritmi va dinamikasi musiqiy ritmik ta’lim uchun alohida ahamiyatga ega. Temp - bu musiqa asarining tezligi, metro ritmi - bu kuchli va kuchsiz urishlarning tashkil etilishi, turli davomiylik nisbati, dinamikasi - bu tovushning kuchi (hajmi). Musiqiy asarning sur’atiga qarab, bola tez yoki sekin harakat qiladi, sekinlashadi yoki tezlashadi.
Metroritm musiqa bilan muayyan harakatlarni muvofiqlashtirishni belgilaydi. Masalan, ichida I.Straussning "Polka" si bolalarga oyoqlarini oyoq barmog’ini oldinga surib qo’yishni, bolalarni o’ng yoki chap qo’llari bilan tahdid qilishlarini ta’kidlaydi. Olti yoshga kelib, ular nafaqat metrik aksanlarni his qilishadi, balki musiqiy asarning ritmik naqshini qisman takrorlay olishadi. Shunday qilib, "Tog’da viburnum" dumaloq raqsi (rus xalqi) musiqa) "Xo’sh, viburnum haqida qayg’uradiganlar" xoriga bolalar 4 ta qarsaklar va uchta irmoqlar yasashadi. Bu Kichik guruhlarning bolalari ikki qismli qarama-qarshi musiqani ajrata olishadi va shu munosabat bilan harakatlarni o’zgartirishlari mumkin. Bolalar uchun mo’ljallangan "Boots" (rus xalq ohangi) raqsini ko’rib chiqing boshlang’ich maktabgacha yosh. Bu raqs ikki qismdan iborat. Bolalar ishning birinchi qismiga o’tishadi, ikkinchi qismga cho’kish. Binobarin, harakatlar musiqiy asar shakliga bog’liq. Katta yoshdagi bolalar musiqiy asarlarning uch qismi va murakkabroq turlari bilan tanishadilar, ularga qismlarning o’zgarishiga qarab harakatlarni o’zgartirishga o’rgatiladi kam kontrastli belgi. Aniqrog’i, ular musiqaning tabiatini, musiqiy ekspressivlik vositalarini, musiqiy asarlar shaklini farqlaydilar, ular harakatlarini shunchalik erkin, ifodali qilib ajratadilar.
Maktabgacha tarbiya - bu musiqiy taassurotlarning to’planishi, musiqiy idrokning jadal rivojlanishi davri. Yoshning rivojlanishiga qarab, bolalarning musiqiy va ritmik faoliyati tabiati o’zgaradi. Eng erta bolalikda bola quvonch bilan yuguradi, sakrab tushadi va raqsga tushadi. Ammo bu o’yin, raqs tushish emas, balki bu jarayonga qisman qo’shilishdir. Bola noto’g’ri va tushunarsiz harakat qiladi. Ushbu yillarda bolalar musiqaga nisbatan hissiy sezgirlikni, uni tinglash qobiliyatini, o’qituvchining ko’rsatgan va qo’shiq so’zlariga mos keladigan musiqaga oid harakatlarini rivojlantiradilar. Hayotning to’rtinchi yilida bolalar mustaqil ravishda harakatlarni o’zlashtirishlari va bajarishlari mumkin. Ammo bu harakatlar hali ham etarlicha muvofiqlashtirilmagan, bolalar kosmosda kam yo’naltirilgan va kollektiv harakatlarga zo’rg’a jalb qilingan. Shu sababli, hayotning to’rtinchi yilidagi bolalarning musiqiy va ritmik faoliyati juda kam.
Ular o’qishadi musiqaning yorqin qarama-qarshi tabiatiga muvofiq, sekin va tez sur’atda, musiqa tovushining boshida va oxirida javob bera oladigan va oddiy harakatlarni bajaradigan. Hayotning beshinchi yilida bolalar allaqachon musiqa tinglash tajribasiga ega, tanish musiqalarni taniy olishadi va musiqaning eng yorqin vositalarini bilishadi. ekspressivlik, musiqaning xususiyatini aniqlang. Ular eshitish sezgilarini farqlaydilar, ular ko’proq ritmik, musiqaning tabiati bilan uyg’unroq harakat qiladilar, musiqaning boshlanishi va oxiriga mos ravishda harakatlarni boshlaydilar va to’xtatadilar, turli xil harakatlarni amalga oshiradilar (to’g’ridan-to’g’ri galop, juft-juft harakatlar, bir oyoqli yurish, bir oyog’ini tovonga qo’yish).