Olkashunoslik

potamonim -
daryolar, soylar, innoqlar; 
pe-
lagonim -
okean, dengiz, ko‘rfazlar nomi; 
limnonim
- ko‘llar, quduq, 
hovuzlaming nomlari.
Makrotoponim
(yunoncha «makro» - yirik) - yirik geografik nom- 
laming atoqli oti. Masalan: Hind okeani, Pomir tog‘i misolida.
138

---

Memorial nomlar -
mashhur shaxslar, buvuk voqealar sharafiga 
qo‘yilgan nomlar Mustaqillik maydoni, Amir Temur xiyoboni va bosh- 
qalar.
Mikrotoponim
(yunoncha «mikro» - kichik, «topos» - joy) - ma­
halliy aholigagina ma'lum b o ig an kichik geografik obyektlar nomi. 
Jarlar, quduq, ariqlar, maballa, guzar va boshqa geografik nuqtalaming 
nomlari.
Oykonim
(yunoncha «oikos» - uy„ turar joy, makon) - shahar, qish­
loq, mahalla kabi aholi turar joylarining atoqli oti.
Speleonim
(yunoncha «speleon» - g ‘or, ungur) - g ‘or, ungur, 
yerosti karst hosilalarining barcha turiga qo'yilgan nomlar. Hazrati Do- 
vud g'ori, Zipdanak karst qudugi va h.k
Zoonimlar.
0 ‘rta Osiyo va O czbekistonda yovvoyi va uy hayvonla- 
ri, shuningdek, parrandalar nomi bilan ataladigan joy, geografik nomlar 
ham uchraydi. Ular toponimika fanida zoonimlar deb ataladi.
Ba’zi joylar ana shu hayvonlar nomi bilan ataladi. Arxarli, Mingar- 
xar, Qoplonqiz, Jayronquduq, Duldulotlagan va boshqalar. Hazorasp, 
Baliqkoi, Otbosar, Otchopar, Tuyamo‘yin, Tuyabo‘g iz , Toytuyuq, 
Murg ob. Murg‘obak, Moybaliq, Olabuloq, Olamushuk. Ustyurtdagi 
yassi tepalik Qorabovur deyiladi. Bu qush 0 ‘rta Osiyoda, Hindistonda, 
Afrikada ham yashaydi. Uning turlari ko‘p. 0 ‘rta Osiyoda Qorabovur 
va Oqbovur turi keng tarqalgan.
Oykonim.
Oykonimlar joy nomlari orasida alohida guruhni 
tashkil etadi. Yuqorida qayd etilganidek, aholi mavzelari va uning 
boiinishlari qishloq, posyolka, ovul, mahalla, guzar, ko‘cha nomlari 
oykonimlar deb yuritiladi. Oykonimlaming o ‘ziga xos xususiyatlari 
sifatida shuni aytish mumkinki, hudud tarixiga oid b a’zi m aium otlar 
oykonimik nomlarda yaxshi saqlanib qolgan. Aholining o ‘tmishdagi 
etnik tarkibi qaysi urug‘, qabila, qavm, toifaga mansubligi, iqtisodiy 
turmush sharoiti, qanday kasb-hunar bilan shug‘ullanganligi, shuning­
dek, joyning biron bir kishiga qarashliligini ifodalovchi oykonimlar 
fikrimiz dalilidir.
Bundan farqli ravishda toponimlaming boshqa turlarida, chunonchi, 
gidronim va oronimlarda etnik nomlardan, kishi nomlaridan yasalgan 
toponimlar kam uchraydi. Oykonimlar ba’zilarining nomi vaqt o ‘tishi 
bilan o ‘zgaradi. Bu hodisa aholi mavzelari jamiyatning ijtimoiy-siyo-
139

---

siy, iqtisociiy, madaniy hayot, turmush darajasi bilan b o g iiq ekanligini 
koisatadi.
Darhaqiqat, jamiyatdagi ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy-madaniy o ‘zga- 
rishlar ko‘proq oykonimlarda aks etadi. Keyingi davrda bir qator qish­
loq nomlari yangi nomlar bilan almashindi. Xususan. ilgari Yalang'och. 
Kalamush, Mozorqishloq, Mozorbobo, Kallakesar. Olabaytal, Maki- 
yon, Kumoxta, Janjal, Qirqiboldi, Tashat deb atalgan qishloqlar hozirda 
Bo'ston, Guliston, Paxtaobod, Doimobod. Kengash, Dehqonobod, Mir- 
zaobod, Oqoltin kabi nomlar bilan yuritilmoqda.
Oykonimlarga xos xususiyat sifatida yana aholi yashaydigan joy 
nomlarming gidronimlar (suv bilan b o g iiq nomlari) bilan atalishini 
k o ‘rsatib o iis h mumkin. Bu hoi suv manbalarining inson hayotida 
qadim zamonlardan boshlab katta ahamiyatga molik boiganligi bi­
lan izohlanadi. Chunonchi, Toshariq, A chchiqkoi, Damachi, Achchi, 
Sho rsuv, Qaynarbuloq, O ydinkoi. M oxonkoi, Qorasuv, Toshbu- 
loq, Oqbuloq, B aliqkoi, D arvozakoi, Damariq, B o‘zsuv, B o‘zariq, 
X o‘jaariq, Moyariq, Zol (Zax)ariq nomi bilan ataluvchi qishloqlar 
shular jumlasidandir.