Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sadulla Avezbayev, Otabek Sadullayevich Avezbayev geoma’lumotlar bazasi va arxitekturasi

2-topshiriq. Bog‘langan fazoviy obyektlar sinflarini obyektlar sinflari 
to‘plamiga guruhlash.
Obyektlar sinflari to‘plamidan fazoviy bog‘langan 
obyektlar sinflarini umumiy obyektlar sinflari guruhlariga jamlash uchun ishlating. 
Obyektlar sinflari to‘plamidan foydalanish zarur, qachonki: 

---

67 
– topologiyani qo‘shishingiz kerak bo‘lsa; 
– uchastkalar maʼlumotlarining kadastr to‘plamlarini qo‘shish kerak bo‘lsa; 
– tarmoq maʼlumotlar to‘plamini qo‘shish kerak bo‘lsa (ishlash uchun 
ArcGIS Network Analyst Kengaytirilishi qo‘shimcha moduli kerak bo‘ladi); 
– geometrik tarmoqlarni qo‘shish kerak bo‘lsa; 
– terrain maʼlumotlar to‘plamini qo‘shish kerak bo‘lsa (ishlash uchun 
ArcGIS 3D Analyst qo‘shimcha moduli kerak bo‘ladi). 
Obyekt sinflari to‘plami
deganda, umumiy koordinatalar tizimiga ega 
bo‘lgan fazoviy yoki o‘zaro mavzuli bog‘langan fazoviy obyektlar sinflari 
tushuniladi. Obyekt sinflari to‘plami ular uchun umumiy bo‘lgan topologiyada 
ishtirok etadigan va bitta tarmoqli maʼlumotlar to‘plami, terrain maʼlumotlar 
to‘plami yoki geometrik tarmoqlarda bo‘lgan fazoviy obyektlar sinflarini saqlash 
uchun foydalaniladi. 
Gohida umumiy mavzudagi fazoviy obyektlar to‘plamini bitta obyektlar 
sinfiga jamlash zarur bo‘ladi. Masalan, foydalanuvchilarda Water (suv) obyektlar 
sinfi to‘plami bo‘lishi mumkin, va u o‘z navbatida Hydro Points (masalan, 
ko‘priklar, to‘g‘onlar va suv chiqarish inshootlari), Hydro Lines (masalan, 
irmoqlar, kanallar va daryolar) va Hydro Polygons (masalan, ko‘llar, daryo, 
basseynlar, suv omborlari va h.k.) fazoviy obyektlar sinflarini saqlaydi. 
Ba’zi vaziyatlarda obyektlar sinflari to‘plamini papkalar shaklida oddiy 
obyektlar sinflari to‘plamini saqlash uchun foydalanish mumkin. Bunday 
yondashishdan asosiy maqsad foydalanuvchilarning maʼlumotlar to‘plamidan 
qanday qilib birgalikda foydalanishlarini tashkil etishdir. Ammo muharrirlik 
ishlarini bajarishda bu eng qulay bo‘lgan maʼlumotlar modeli tarkibi bo‘lib 
hisoblanmaydi. 
Modelning yakuniy variantida har bir obyektlar sinflari to‘plamiga qanday 
fazoviy obyektlar sinflari kiritilishini aniqlash uchun 3- va 4-topshiriqlarni 
bajarishingiz kerak bo‘ladi.
Obyektlar sinflari to‘plami muharrirlash ishlarini bajarish uchun ruxsat 
huquqini berishda muhim rol o‘ynaydi. Obyektlar sinflari to‘plamidagi barcha 

---

68 
fazoviy obyektlar sinflarida bir xildagi ruxsat huquqlari bo‘ladi. Bu shuni 
anglatadiki, foydalanuvchilar qaysi tashkilot yoki guruhlar tomonidan obyektlar 
sinflari to‘plami tarkibiga xizmat ko‘rsatishini aniqlash uchun obyektlar sinflari 
to‘plamlariga ruxsat huquqlarini o‘rnatishlari mumkin. Agar sizga har bir fazoviy 
obyektlar sinflari uchun turli ruxsat huquqlarini o‘rnatish kerak bo‘lsa, unda shu 
fazoviy obyektlar sinflari turli obyektlar sinflari to‘plamiga (yoki obyektlar 
sinflariga) joylashtirilishi kerak (har bir obyektlar sinflari to‘plami o‘zining shaxsiy 
ruxsat huquqiga ega bo‘ladi). Bunday holatlarda maʼlumotlar to‘plamlari orasida 
maʼlumotlarga yangilanishlarni ko‘chirib o‘tish uchun transformatsiya, chiqarib 
olish jarayonlari, (ETL) yuklamalari yoki Import/Eksport lardan foydalanishingiz 
mumkin. 
 
Qachon obyektlar sinflari to‘plamlaridan foydalanishingiz lozim?
Obyektlar 
sinflari to‘plamidan bog‘langan fazoviy obyektlar sinflarini mavzuli yoki fazoviy 
birlashtirish uchun foydalaning. Ularning asosiy vazifalari topologiya, tarmoq 
maʼlumotlar to‘plami, relyefmaʼlumotlar to‘plami yoki geometrik tarmoqlarni 
qurish imkoniyatini ta’minlashdan iborat.