Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti tillar kafedrasi

E’tibor bering! Fonetik tamoyil asosida yoziladigan soʻzlaming imlosini Oʻzlashtinb oling. sayla + v = saylov sina + v = sinov aya + v = ayovsiz soʻra + q = soʻroq boʻya + q = boʻyoq oʻyin + a = oʻyna oʻyna + qi = oʻynoqi sayra + qi = sayroqi o ‘qi + v = oʻquv qazi + v = qazuvchi sovi + q – sovuq.
Mashq. Quyidagi soʻzlam ing imlosini izohlang. bek + im = begim yoʻq +
¡m = yogʻim tilak + im = tilagim yurak + im = yuragim kubok + i = kubogi tayoq +i = tayogʻi qoshiq + i = qoshigʻi yaxshiroq + i = yaxshirogʻi ishtirok + i = ishtiroki huquq + im = huquqim ravnaq + i = ravnaqi erk + i = erki.
Mashq. Quyidagi soʻzlarga qoʻshimchalar qoʻshib, ulaming ayrimlariga gaplar tuzib yozing. Hosil boʻlgan tovush Oʻzgarishini va ulaming imlosini izohlang. 1) Oʻrin, qorin, burun, Oʻgʻil, bOʻyin, koʻngil soʻzlarida egalik qoʻshimchasini qoʻshing; 2) qayir, ayir kabi fe‘llarga majhul nisbat qoʻshimchasi (-il) ni qoʻshing; 3) ikki, olti, yetti soʻzíariga -ov, -ala qoʻshimchalarini qoʻshing;
4) u, bu, shu, Oʻsha soʻzlariga -da, -dan, -day, -dagi, -ga, -gacha, -cha qoʻshimchalarini qoʻshing. Yuqoridagi soʻzlarga egalik qoʻshimchasi qoʻshilsa, qanday tovush Oʻzgarishiga uchraydi? 5) quyidagi soʻzlarga egalik qoʻshimchalari qoʻshib yozing: Bobo, orzu, parvo, obro4, mavqe, avzo, mavzu. 6) men, sen olmoshlariga -ni, -ning, -niki qoʻshimchalarini qoʻshib gaplar tuzib, yozing.
Morfologik tamoyil. Morfologik tamoyilga koʻra soʻzlar va qoʻshimchalar qanday aytilishiga qarab emas, balki har doim bir xilda, asi shakllariga muvofiq yoziladi. Masalan: Og’zaki nutqda ketti, Oʻtti olipti, Oʻqipti, kitoptan, ushta, chetka chigiti yog‘i, piyozzi toʻgʻradi. Yozuvda ketdi, Oʻtdi olibdi, Oʻqibdi, kitobdan, uchta, chetga, chigitning yog‘I, piyozni toʻgʻradi.
Mashq. 0’qing. Morfologik tamoyil asosida yozilgan soʻzlar qatorini topib koʻchiring. 1) Chirilladi, taqillatdi, shovulladi, lovulladi, gurullab yondi. 2) Qurdirdi, yedirdi, kuldirdi, yondirdi; Oʻtkazdir, tomizdir; tiktir, kestir, uyaltir, chaqirtir. 3) Tokka, yoʻlakkacha, koʻnikkach , zerikkuncha, tOʻkkani, kechikkudek boʻlsa, bukkan, ekkin, kichikkina; chopiqqa, qishloqqacha, yoqqach, chiqquncha, chiniqqani, qoʻrqqudek, achchiqqina, amakivachcha, xollavachcha. 4) Bargga, pedagogga, bugʻga, sogʻga, ogʻgan, sigʻguncha. 5) Darvozabon, masxaraboz, ishda, misdan, ketdi, kelmabdi.