Oliy va o‘rta maxsus ta`lim

F=3 bo‘lsa, F=0 F=2 bo‘lsa, F=1 F=1 bo‘lsa, F=2

F=4 bo‘lsa, F=3-4=-1 ga teng bo‘ladi, bu fizik ma’noga ega emas.

- Demak, bir komponentli sistemada fazalar soni ko‘pi bilan 3ga, erkinlik darajasi esa 2ga teng bo‘ladi, u ham bo‘lsa T va R. Shuning uchun ularni tasvirlashda tekislikdagi koordinatalar sistemasidan foydalaniladi.

Rasmda suvning holat diagrammasi keltirilgan. Absissalar o‘qiga harorat, ordinatalar o‘qiga suv bug‘ining bosimi qo‘yilib, rasmda ko‘rsatilgan diagramma hosil qilinadi. Undagi uchta soha – muz, suv va bug‘ga to‘g‘ri keladi. Har bir soha ichida 2ta parametrni(R,T) ham mustaqil o‘zgartirish mumkin, chunki F=1 da erkinlik darajasi F=2.

F=3-1=2

Р

Р₁

1 – rasm. Suvning holat diagrammasi


AO, BO, va CO chiziqlar sistemada 2ta faza muvozanatda turgan holatni ifodalaydi (ya’ni fazalar chegarasini bildiradi). Har bir egri chiziq bir fazadan ikkinchi fazaga o‘tishda haroratning bosimga bog‘liqligini ko‘rsatadi.



Egrilarning og‘ishi Klauzius-Klapeyron tenglamasi bilan belgilanadi:
bu erda:
ΔΗ- bir fazaning ikkinchi fazaga aylanish issiqligi;
^V2^{-yuqoriroq haroratda barqaror bo‘lgan fazaning hajmi; V}1^{- pastroq haroratda barqaror bo‘lgan fazaning hajmi;} T - bu ikki fazaning muvozanat harorati.
Agar V₂ V₁ va ΔΗ ma’lum bo‘lsa harorat bir oz o‘zgarganda bosim qaysi tomonga o‘zgarishini bilish mumkin.
OV chizig‘i suvning bug‘lanish egrisi. Bunda, Klauzius – Klapeyron
tenglamasi quyidagicha yoziladi:

bu erda:
ΔΗ - suvning bug‘ga aylanish issiqligi, T - suvning bug‘ga aylanish harorati, ^Vbug‘ ^{– bug‘ning hajmi,
V}suv ^{– suvning hajmi.}

Klauzius – Klapeyron tenglamasidan foydalanishda suyuqlikning hajmi bug‘ning hajmiga qaraganda g‘oyat kichik ekanligini nazarda tutsak, yuqoridagi tenglama quyidagi shaklni oladi:

Suv bug‘langanda sistemaga issiqlik beriladi, shuning uchun sistemaning ΔH>0 ^{va V}2^{>> V}1^{. Bu holda haroratning oshishi bosimning ortishiga olib kelmoqda.} Shuning uchun OV egri o‘ng tomonga og‘gan.

OA chizig‘i suvning muzlash harorati bilan bosim orasidagi bog‘lanishni ko‘rsatadi. Bu hol uchun

Suv uchun
^Vmuz^>Vsuv ^Vsuv ^{- V}muz^{< 0 va dP}
dT

 0 ^bo‘ladi.

SHuning uchun 0A egrisi chap tomonga og‘adi., ya’ni bosim ortishi bilan muzning erish haroratini pasayishini bildiradi.

OS chizig‘i uchun

dP 		
dT	^T Vбуг ^^Vмуз