Oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

MLM tizimlari;

Internet savdo tizimlari;

WEB - vitrinalar;

Auktsionlar (kim oshdi savdolari);

Mahsus yoki mutaxasislashgan savdo tizimlari.

Bu vitual savdo maydonchalarining elektron bozorlardagi asosiy xususiyatlari
129

quyidagilardir: WEB - vitrinalar bu unchalik katta bo’lmagan WEB reklama-savdo bo’limlaridir. Odatda ular kichik internet biznes kompaniyalariga tegishlidir. Bu saytlardagi savdo hajmi odatda uncha katta bo’lmaydi va ular bir kunda bir nechtadan to o’ntagacha bo’lgan savdo-sotiq ishlarini amalga oshiradilar. WEB - vitrinalarning asosiy tarkibiy qismlari mahsulot va xizmat turlari qayd etilgan kataloglar (prays-listlar) hamda xaridorlardan buyurtmalar to’plash tizimidir. Saytda (yoki portalda) to’planadigan barcha buyurtmalar sotuvchi kompaniyaning elektron pochta manziliga yuboriladi (masalan info@org). Shundan so’ng sotuvchi ularni odatiy ravishda ko’rib chiqadi va sotuv jarayoniga tegishli bo’lgan qarorlar qabul qiladi. Bunday WEB - vitrinalar Internet-savdoda rivojlangan boshqaruv tizimiga ega emasliklari bilan ajralib turadilar. WEB - vitrina tashkil etishning bozordagi o’rtacha narxi 50-150 $ bo’lib, uni ekspluatatsiya qilish jarayoni narxi esa oyiga 20-40$ ga to’g’ri keladi. Elektron do’konlar esa kichik va o’rta kattalikdagi internet elektron biznesi kompaniyalarining savdo saytlaridir. Ular WEB - vitrinalarga nisbatan kattaroq hajmdagi savdolarga mo’ljallangan va shunga yarasha biroz murakkabroq boshqaruv tizimga ega boladilar. Internetdagi electron do’konlar tarkibiy jihatdan uch qismdan iborat bo’ladilar:

• 
  virtual savdo zali o’z tarkibiga elektron vitrina, ma’lumotlar bazasi ko’rinishidagi katalog, taklif etilayotgan mahsulotlar yoki xizmatlar ro’yxati, buyurtmani hujjatlashtirishni amalga oshirish tizimi, electron do’kon va internet savdo kompaniyasi haqidagi ma’lumotlar va boshqalarni o’zida mujassamlashtiradi;
  
• 
  electron do’konning virtual bloki internet do’konning menejerlar ishlaydigan qismidir. Bu blok orqali Internet - do’konni boshqarish amalga oshiriladi, ya’ni ma’lumotlar bazasidan eski mahsulotlarni o’chirib tashlash yoki bazaga yangi mahsulotlar haqidagi ma’lumotlarni kiritish, mahsulotlar katalogini tasniflash va shakllantirish, joriy narxlarni belgilash, mahsulot narxiga chegirmalar o’rnatish, dilerlar yoki doimiy xaridorlar uchun turli xildagi diskont rejalar tayinlash, shuningdek ushbu blok yordaida Internet-
  

do’konning ombori holati nazorat qilib turiladi. Undan tashqari, menejerlar

130