Oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

blokcheyn
bu bir xil huquqqa ega bo’lgan va tarmoqqa 
P2P
(
peer to peer
)
usulida ulangan bir qancha kompyuterlarga yozilgan ma’lumotlardan iborat jurnal 
bo’lib, unda istalgan turdagi va ko’rinishdagi ma’lumotlar (
masalan, pul 
operatsiyalri, kontraktlar, patsientlar haqidagi ma’lumotlar, turli ko’rinishdagi 
bilimlar va boshqalar
) saqlanishi mumkin. Blokcheynlarda ko’pincha aqlli 
kontraktlar tushunchasi ishlatiladi. Aqlli kontraktlarga o’tishdan avval kontrakt 
nimaligini eslatib o’tamiz: 
Kontrakt
bu ikki yoki undan ko’p shaxlar orasida 

---

71 
qandaydir huquq yoki majburiyatlarining tuzilganligi, o’zgarganligi yoki 
tugaganligini aniqlab beruvchi hujjatdir. Unda qandaydir xodisaning ro’y berishiga 
olib keluvchi shart-sharoitlar majmusi aniqlab beriladi. 
Aqlli kontrakt
esa, real 
dunyoda yoki raqamli olamda qandaydir xodisaning ro’y berishiga olib keluvchi 
shart-sharoitlar majmusini aniqlab beradigan elektron algoritmdir. Aqlli 
kontraktlarning amalga oshirilishi uchun insoniy faktorni umuman chetga chiqarib 
tashlaydigan markazlashmagan muhit kerak bo’ladi. Agarda aqlli kontraktda biror-
bir narsaning bahosini uzatish yoki ishlatish yoki ko’rsatish zarur bo’lsa, u holda 
kriptovalyutani ishlatish lozim bo’ladi. Masalan, agarda bitkoin blokcheynida aqlli 
kontraktni ishlatsak, u quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi: 
Aqlli kontrakt orqali blokcheynda istalgan turdagi ma’lumotlarni saqlay olamiz. 
Masalan: 

---

72 
Blokcheynlardan foydalanishga yana bir misol sifatida domen ismlarining 
taqsimlangan domenli tizimini ko’rsatishimiz mumkin:
Blokchendan jahon miqyosida foydalanish bo’yicha yana bir qancha real 
misollarni quyidagi tasvir orqali tasavvur qilishingiz mumkin: 

---

73 
Blokchenning notarial idoralar ishida ishlatilishiga yaqqol misol esa quyida 
infogramma ko’rinishida keltirilgan: 
Taqsimlangan reestr vositasida buxgalteriya ishini yuritish bo’yicha mavjud 
platformalarga misol sifatida