Oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Ochiq kalitli shifrlash tizimlari 
Ochiq kalitli shifrlash tizimlarida ikkita kalit ishlatiladi. Informatsiya ochiq 
kalit orqali shifrlansa, mahfiy kalit yoqdamida rasshifrovka qilinadi. Ochiq kalitli 
tizimlarni qo’llash asosida qaytarilmas yoki bir tomonli funktsiyalardan 
foydalanish yotadi. Bunday funktsiyalar quyidagi hususiyatlarga ega. Hech kimga 
sir emaski, 
x
ma’lum bo’lsa,
y = f(x)
funktsiyani aniqlash juda oson. Ammo 
y = 
f(x)
funktsiyaning ma’lum qiymati bo’yicha 
x
ni aniqlash amaliy jihatdan juda ham 
qiyin. Kriptografiyada yashirin deb ataluvchi yo’lga ega bo’lgan bir tomonli 
funktsiyalar ishlatiladi. 
z
parametrli bunday funktsiyalar quyidagi xususiyatlarga 
ega. Ma’lum
z
parameter uchun 
Е
z
va 
D
z
algoritmlarini aniqlash mumkin. 
Е
z
Algoritmi yordamida aniqlik sohasidagi barcha 
x
lar uchun 
f
z
(x)
funktsiyani 
osongina olish mumkin. Xuddi shu tariqa 
D
z
algoritmi yordamida joiz qiymatlar 
sohasidagi barcha 
y
lar uchun teskari funktsiya 
x = f
1

( y ) 
ham
 
osongina 
aniqlanadi. Ayni vaqtda joiz qiymatlar sohasidagi barcha
z
parametrlar va deyarli 
barcha 
y
uchun hatto 
Е
z
ma’lum bo’lganda ham 
x = f
1

( y ) 
ni hisoblashlar 
yrdamida topib bo’lmaydi. Ochiq kalit sifatida 
y
ishlatilsa, mahfiy kalit sifatida 
x
ishlatiladi. Ochiq kalitni ishlatib, shifrlash amalga oshirilsa, o’zaro muloqotda 

---

17 
bo’lgan sub’ektlar orasida mahfiy kalitni almashish zaruriyati yo’qoladi. Bu esa 
o’z navbatida uzatiluvchi informatsiyaning kriptohimoyasini soddalashtiradi. 
Ochiq kalitli kriptotizimlarni bir tomonlama funktsiyalar ko’rinishi bo’yicha 
farqlash mumkin. Bularninmg ichida