Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

 
 
 
Maxsus jismoniy tayyorgarlik 
Aloxida  yengil  atletika  turlari  bo‘yicha  maxsus  chidamlilik,  kuch, 
chaqqonilik,  egiluvchanlik  jismoniy  sifatlarini  rivojlantirish.  Tezkor-kuch 

---

189 
sifatlarini rivojlantirish.  
Talabalarni umumiy jismoniy tayyorgarligi uchun maxsus mashqlar 
 
 

---

190 
Maxsus mashqlar 
 
 
 
Umumrivojlantiruvchi mashqlar 
Umumrivojlantiruvchi mashqlar – tananing alohida qismlarining harakati yoki 
bu harakatlarni qo‘shilmasi bo‘lib, turlicha tezlikda, amplitudada va muskullarning 
zo‘riqish  darajasi  turlicha  tarzda  bajariladi.  Bu  mashqlar  jismoniy  sifatlarni 
tarbiyalash,  to‘gʻri  qomatni  shakllantirish  va  o‘quvchilarni  yanada  murakkabroq 
harakat  elementlarini,  ko‘nikmalarini  egallashga  tayyorlash  maqsadida 
qo‘llaniladi. Tananing alohida qismlari va muskullar guruhiga tanlab-tanlab ta’sir 
ko‘rsatish (ko‘pincha) uchun ham foydalanish mumkin. Shuning uchun mashqlarni 
kvalifikatsiyalash asosiga anatomik belgi qo‘yilgan: qo‘llar va yelka kamari, tana 
va bo‘yin, oyoq muskullari, butun tana muskullari uchun. 
Bundan tashqari barcha mashqlar kuch, yegiluvchanlik, harakatlar tezkorligi, 
yepchillik,  muskullarni  bo‘shashtirish  qobiliyatini  tarbiyalash,  to‘gʻri  qomatni 
shakllantirish mashqlariga bo‘linadi. 
Umumrivojlantiruvchi 
mashqlar 
harakatlar 
majmuasi 
ko‘rinishida 
qo‘llaniladi.  Majmuaga  kiritiladigan  mashqlar  o‘quvchilar  organizmiga  har 

---

191 
tomonlama  taosir  ko‘rsatish  kerak.  Shu  maqsadda  ular  tanasining  turli  qismlari 
bilan,  turli  yo‘nalishda,  o‘zgaruvchan  tezlikda  va  muskullarni  turlicha 
kuchantirgan  holda  bajariladi.  Majmuadagi  mashqlarni  gigiyena  gimnastikasi 
uchun  1  tadan  15  tagacha,  jismoniy  tarbiya  (gimnastika)  darsining  tayyorlovchi 
qismi uchun 10-15 tagacha, atletik gimnastika uchun 15 dan ortiq bo‘lishi mumkin. 
Ertalabki  gimnastika  –  majmuasining  mashqlarini  quyidagi  ketma-ketlikda 
bajarish tavsiya etiladi: 

 
Qo‘l-oyoqni  yozish  mashqlari  (umurtqa  pogʻonasini  to‘gʻrilash  va 
qomatning to‘gʻrilanishini his qilish); 

 
Butun  organizmning  funktsional  faoliyatini  yaxshilash  uchun  umumiy 
ta’sir qiluvchi bir-ikkita mashq (tana, oyoqlar muskullarining katta guruhi ishtirok 
etadi); 

 
Turli  guruh  muskullari  uchun  mashqlar  turlari,  bunda  tananing  turli 
qismlari ketma-ket jalb qilinadi va jismoniy yuklanish sekin-asta orttirib boriladi; 

 
Tananing  barcha  qismlari  uchun  jadal  mashqlar  (sakrash,  yugirish,  tez-tez 
o‘tirib turish); 

 
Yurish va yugurish; 

 
Muskullarni bo‘shashtirish va nafasni rostlash mashqlari. 
Kundalik  gimnastika  suvli  muolajalar,  o‘z-o‘zini  massaj  qilish  bilan 
tugallanadi. 
Jismoniy  tarbiya  dasturiga  mos  ravishda  ertalabki  gimnastika  odatda,  ochiq 
havoda (chidamlilik va yugurish mashqlari) bilan o‘tkaziladi. 
Gimnastikaning umumiy davomiyligi 30 daqiqagacha cho‘zilishi mumkin. 
Qizlar uchun ertalabki gimnastika mashqlarining namunaviy majmuasi  
 
 

---

192