Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

14.2. Nizo,  nizolarning kelib chiqish  sabablari va turlari
«Nizo  —   bu  o ‘zaro  kelishm ovchilik  yoki  qaram a-qarshilik, 
dushmanlik,  adovat  orqasida  tug ‘ilgan  holat,  m unosabat,  ixtilof, 
nifoq».  Adovat,  ixtilof,  nifoq  tufayli  o ‘zaro jan jallar  sodir  bo‘ladi. 
Odam lar  janjal  haqida  o ‘ylaganlarida  dushm anlik,  qo‘rqitish, 
bosqinchilik, tortishuv  kabi noxushliklam i  nazarda tutishadi.
Boshqarish  jarayonida  nizo  —   bu  rahbar,  ishchi  va  boshqa 
xodim lar  o ‘rtasida  muayyan  m asalalarni  hal  qilishda  tom onlam ing 
o ‘zaro  bir  yechim ga  kela  olmaganli  tufayli  vujudga  keladigan 
vaziyatdir.
Ishlab  chiqarishdagi  nizolar  kishilar  kayfiyatiga  salbiy  ta ’sir 
qiladi  va  ularning  ish  qobiliyatini  pasaytiradi,  jam oadagi  «ruhiy 
iqlim»ni  yom onlashtiradi,  kadrlar  q o ‘nim sizligini  ko‘paytiradi. 
Shuning uchun bu m asalalarga doim o e ’tib o r berib, m ehnat jam o ala- 
rini  boshqarish,  kadrlar  turg‘unligini  ta ’m inlovchi  shartlardan  biri- 
dir.  Ishlab  chiqarishda  nizoli  vaziyatlam ing  oldini  olish  uchun  b ar­
cha imkoniyatlardan foydalanish  lozim.
Nizo  qanday  xarakterga  ega  va 
qay  darajada  k atta 
b o ‘lmasin,  barcha  hollarda  nizoning  sabablari  ham da  uni  vujudga 
keltirgan  holatlar  diqqat  bilan  tahlil  qilinishi  zarur.  Rahbar  har 
bir  aniq  vaziyatning  zamiriga  adolat  va  obyektivlik  bilan  yetishi, 
tegishli  xulosalar  chiqarishi  kerak.  Sotsiologik  tadqiqotlarining 
ko ‘rsatishicha,  «ruhiy  iqlim»  yaxshi  ham da  intizom   ancha  yuqori 
bo ‘lgan jo y d afak at iqtisodiy ko‘rsatkichlaryuksak em as,balki nizolar 
ham  anchagina  kam,  xodimlarning  o ‘z  m ehnatidan  katta  qoniqish 
olayotgani  k o ‘zga  tashlanib  turadi.  X o d im lar  noroziligi  yuksak 
talabchanlik  va  ishlab  chiqarishning  b a ’zi  jihatlarini  yaxshilash, 
bu  bilan  m ehnat  unumdorligini  oshirish  istagining  natijasi  sifatida 
ijobiy  sabablarga  ham  ega  boMishi  m um kin.  Jam oa  a ’zolarining
245

---

prinsipialligi  h am d a  kam chiliklar  bilan  m urosa  qilm aslik  istagi. 
Jamoaning yuksak faolligi va tashabbusi tufayli yuzaga keladi.
Ishlab chiqarishda nizoli vaziyatlar turli sabablarga k o ‘ra vujudga 
kelishi  m um kin.  U lardan:  m ehnatni tashkil  qilishdagi  kamchiliklar; 
haq toMashning takom illashtirilm aganligi; yom on m ehnat sharoitlari; 
mehnat  haqidagi  qonunlam ing  buzilishi;  rahbarlikning  qoniqarsiz 
saviyasi;  o ‘zaro  m unosabatlar  m adaniyatining  past  saviyasini 
k o ‘rsatish m um kin.
N izolam ing  asosan to ‘rt xili ko‘p uchrab turadi