|
Dastur. 0 ‘quv dasturlari DTSga asoslanib tuziladigan davlat
hujjati boiib, unda ma’lum bir o‘quv fani bo‘yicha o‘qitiladigan
bilim hajmi va taiim mazmuni ifodalanadi.0‘quv dasturi odatda 3
qismdan iborat boiib:
Birinchi boiim uqtirish xatidir. Bu qismda fanni o‘qitishning
maqsad va vazifalari, yo‘nalishlari, dasturdan foydalanish tartibiga
oid metodik maslahatlar beriladi.
Ikkinchi boiimda o‘quv fanining asosiy mazmuni oiganiladigan nazariy va amaliy materiailar, ular o‘rtasidagi aloqadorlik, mavzular bo‘yicha o‘rganiladigan bilimlar koiami va o‘quvchida hosil qilinadigan ko‘nikma va malakalarmajmui ko‘rsatiladi.
Dasturdagi mavzular taiim standarti bo‘yicha o‘quvchilar
bilimining zaruriy va yetarli bilim darajasini o‘z ichiga olmogi
lozim.
Uchinchi boiimda o‘quvchilar qo‘shimcha ravishda o‘rganishlari lozim boigan adabiyotlar ro‘yxati beriladi.
0 ‘quv dasturi quyidagi prinsiplar asosida tuziladi:
I. Das turning ilmiylik prinsipi. Dasturga obyektiv reallikn
(voqelikni) aniq, to‘g‘ri va haqqoniy aks ettirgan, ilmiy jihatdan
tekshirilgan ishonchli materiailar kiritiladi. Maiumki, hozirgi
kummizda fan va texnika tobora rivojlanib bomioqda. Fanga oid
* Cuniculum. culuaal tradiiions and pedagogv imdcrsfandiug tte work o f teachers m England. France and Остшшп (2012)
114
yangi ma’lumotlar va masalalar kirishi bilan o‘quv dasturidagi
ayrim eskirgan masalalar о‘quv fanlaridan chiqarib tashlanadi.
2.Dasturning qat’iylik prinsipLO'quv dasturlari jamiyatimiz
taraqqiyotining har bir bosqichida fan, texnika, ishlab chiqarish
hamda ijtimoiy munosabatlar sohasida erishilgan darajasini aks
ettirishi lozim. Hamma о‘quv fanlariga oid dasturlaming bir necha
yillar mobaynida qat’iy bo‘Iishiga erishish shu fan bo‘yicha qat’iy
darsliklar ishlab chiqish uchun katta ahamiyatga ega.
3.Nazariyaning amaliyot bilan birligi prinsipi. Ilmiy bilimlami puxta egallash va o‘zlashtirilgan ilmiy bilimlarni amaliyotda
qo‘llay olish uchun o‘quvchilarga beriladigan nazariy tushunchalar
ijtimoiy qurilish amaliyotiga bogiab, aniq hayotiy misollar bilan:
mashqlar, tajribalar ko‘rsatib, xulosalar chiqarish kabilar bilan
bog‘lanishi lozim. Bu o'quvchining ijtimoiy faolligini oshirishda
muhim ahamiyatga ega.
Dasturning asosiy vazifasi - o‘quv predmetining mazmunini
ifodalashdir. Unda kursning sinflarga, qismlarga, mavzularga
bo‘linishi, ularni o‘rganish tartibi, soatlar turi ko‘rsatiladi. Hatto,
dasturdagi masalalar ro‘yxati ham undagi boshqa boMimlarning
mazmunidan tashqari, prosessual yo‘nalishi ham mavjudligidan
dalolat beradi. Shunday qilib, dastur ikkita vazifani bajaradi:
ta’limning mazmunini о‘quv predmeti doirasida aks ettiradi va
predmet uchun muayyan normativ sifatida xizmat qiladi. Bundan
tashqari, u darslikka o‘tishni tayyorlaydi va uning mualliflari
faoliyati uchun yo‘llanma hisoblanadi.
Masalalar ro‘yxati - dasturning markaziy bo‘limidir, ammo
unda boshqa boHimlar ham bo'lib, ular darslikning tuzuvchilari
fikrini va o‘qituvchiIaming faoliyatini ma’lum yo‘nalishga solishi
kerak. Har bir о4 quv predmeti bo‘yicha haqiqiy dastur umuman
to‘rt qismdan: tushuntirish xati (har xil dasturda mazmuni turlicha);
ro‘yxat ko‘rinishidagi mazmunning o‘zi (mavzuiar, masalalar,
laboratoriyalar va amaliy ishlar, namoyishlar, ekskursiyalar);
predmetlararo aloqalar ko‘rsatilgan boiim hamda o‘quvchilarning
bilim va ko‘nikmalariga qo'yiladigan talablar ifodalangan
bo'limlardan iborat bo'ladi.
115
Kursning maqsadlari va vazifalarini ifodalash - dasturning eng
muhim elementidir. Xususan, ana shu maqsad va vazifalar darslik
muallifining dasturni amalga oshirishdagi ma’lum nuqtayi nazarini
va o‘qituvchining darslikni to‘g‘rilashi hamda o‘qitish jarayonini
tashkil etishi uchun tegishli yo‘nalishni belgilaydi.
0 ‘qituvchi, ayniqsa, yosh o‘qituvchilar o‘z izlanishlarining
yo‘nalishini belgilab olish uchun kursning maqsadini chuqur
anglashlari kerak.
Dasturlarda shunday vazifalar ham beriladiki, o‘qituvchi ulami
hal qilish uchun mstitutda tayyorlanmagan bo‘ladi. Buning misoli
sifatida ta’lim mazmuniga metodologik bilimlarning kiritilishini
aytish mumkin. Kursga marta shunday talablar qo‘yilishining o‘zi
o‘qituvchilami chuqur o‘ylashga majbur etadi. Tajribali pedagog
o‘tgan yillardagi dasturlarda bunday vazifalar boimaganini sezadi.
Bu hoi uning mustaqil bilim olishi, ijodiy izlanishi, shuningdek,
metodik birlashmada ishlashi uchun turtki boiadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
