Oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy pedagogika

10 ‘sha asar, 203-bet.
2 0 ‘sha asar, 204-205-betIar.
404
undaydi. Xususan, u “Mahbub ui-qulub” asarida ilm o‘qib uni
ishlatmagan kishi urug‘ sochib hosilidan bahra olmagan kishiga
qiyoslanishini aytib o‘tadi.
Alisher Navoiy asarlarida zamonaviy pedagogika fani asoslari
qatorida muhim o‘rin tutuvchi omil o‘z-o‘zini tarbiyalash masalasining mohiyati ham yoritiladi. Bu borada bildirilgan fikr mazmuniga ko‘ra, bolaning o‘zi yo‘l qo‘ygan xato va kamchiliklarini o‘zi
anglab olishi hamda ulami bartaraf etish uchun imkoniyat yaratish
zarur.
Yuqorida bayon etilgan fikrlar mazmunidan anglanadiki, alloma o‘z davrida ilm olish tamoyillarini to‘g‘ri ko‘rsatib, shuningdek,
ta’lim tizimi mohiyatini ham yoritib bera olgan. Alisher Navoiy
tomonidan asoslangan ta’lim tizimi o‘zida quyidagilarni aks
ettiradi:
a) maktab yoki madrasada tahsil olish;
b) olim, hunarmand yoki san’atkorlarga shogird tushish asosida
ta’lim olish;
d) mustaqil ravishda ilm o‘rganish.
Yoshlarga chuqur bilim hamda axloqiy tarbiya berishda muallimlaming roli beqiyosdir. Muallimlik faoliyatini olib borish o‘ta
mas’uliyatli va sharafli, ayni vaqtda murakkab ish sanaladi. Ushbu
faoliyatni samarali yo‘lga qo£yish mudarris hamda ustoz-murabbiylaming muayyan talablarga to‘laqonli javob bera olishlariga
bog‘liq. Eng muhim talab - ulaming chuqur bilim va yuksak
ma’naviy-axloqiy sifatlarga ega bo‘lishlaridir. o‘qituvchining
samarali o‘qish (ta’lim berish) yo‘llari va ulaming mohiyatidan
xabardor boiishi ham nihoyatda muhim.
Mutafakkir o‘qituvchining hurmatini qay darajada yuqori
baholasa, uning shaxsi va faoliyatiga nisbatan talabni shu darajada
oshiradi. Ayniqsa, madrasa mudarrislarining bilimli, fozil, dono,
kamtar va ma’naviy jihatdan pok boiishlarini talab etadi. Bu
boradagi qarashlarini quyidagicha ifoda etadi: “Mudarris (dars beruvchi) kerakki, g‘arazi mansab bo‘lmasa va bilmas ilmni aytishga
urinmasa, manmanlik uchun dars berishga havas ko'rgizmasa va
olg'irlik uchun gap-so‘z va g‘avg‘o yurgizmasa, nodonlikdan
sallasi katta va pechi uzun bo‘lmasa, gerdayish uchun madrasa
405
ayvoni boshi unga o‘rin bo‘Imasa. Yaramasliklardan qo‘rqsa va
nodonlikdan qochsa, nainki: o‘zini olim bilib, necha nodonga turli
xil fisq ishlami mumkin, balki halol qilsa: ishlami qilmoq undan
sodir bo‘lsa va qilar ishlami qilmaslik unga qoida va odat bo‘Iib
qolsa. Bu mudarris emasdir, yomon odatai tarqatuvchidir”.