Oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy pedagogika


Alisher Navoiy. Maqbub-ul-qulub. Asailar. 15 tomlik. 13-tom. - Toshkent, Badiiy adabiyot nashriyoti, 1 9 6 6 ,192-193-betlar



Download 0,62 Mb.
bet155/234
Sana01.05.2022
Hajmi0,62 Mb.
#601589
1   ...   151   152   153   154   155   156   157   158   ...   234
Bog'liq
китоб

1 Alisher Navoiy. Maqbub-ul-qulub. Asailar. 15 tomlik. 13-tom. - Toshkent, Badiiy adabiyot
nashriyoti, 1 9 6 6 ,192-193-betlar.
402
о‘tar ekan, bu borada “Mahbub ul-qulub” asari yordamidan
foydalanish foydadan holi bo‘lmasligini ta’kidlaydi. Mazkur holat
Alisher Navoiyning shaxsiy hayotiy tajribalari asosida yoshlami
komil inson bo‘lib voyaga yetishishga undashishidan dalolat
beradi, Mutafakkir yoshlaming asar mazmunida o‘z ifodasini topgan hayot saboqlaridan o‘zlari uchun tegishli xulosalami chiqarib
olishlariga umid bildiradi. Alisher Navoiy ilm-fanning inson
kamolotidagi o‘mi, bilimlami o‘rganish asosida hosil bo‘lgan aql
va idrokning inson hayotidagi ahamiyati hamda aqliy tarbiya va
uning mohiyatini yoritishga alohida e’tibor qaratadi. Alloma
insonga xos bo‘lgan ma’naviy-axloqiy xislatlari xususida so‘z yuritadi hamda mazkur sifatlaming har biriga to‘laqonli ta’rif berib
o‘tadi. Qanoat, sabr, tavoze (adab), o‘zgalarga nisbatan mehrmuhabbatli bo‘lish, ishqda vafodorlik, saxovat, himmat, karam,
muruwat, yumshoq ko‘ngillik (hilm) kabi xislatlami ijobiy
fazilatlar sirasiga kiritadi va ulaming har biriga ta’rif berganidan
so‘ng tanbeh va hikoyatlar vositasida shaxsiy qarashlarini dalillar
bilan to‘ldiradi. Asarda, shuningdek, axloqiy fazilatlaming antonimi hisoblangan salbiy illatlar va ulardan qutulish yo‘llari ham
bayon etilgan.
Mutafakkir axloqlilikning eng muhim mezoni odob deb hisoblaydi. Odobli, axloqli bo‘lish insonga atrofdagi kishilar o‘rtasida
muayyan mavqe hamda hurmatga sazovor bo‘lishga yordam beradi.
Odobga ega bo‘lishning inson hayotidagi rolini ko‘rsatib berar
ekan, Alisher Navoiy shunday fikrlami ifoda etadi: “Adab kichik
yoshdagilami ulug‘ lar duosiga sazovor etadi va u duo barakati bilan
umrbod bahramand bo‘ladi. Adab, kichkinalar mehrini ulugiar
ko‘ngliga soladi va u muhabbat ko‘ngilda abadiy qoladi.
Yoshlami ko‘zga ulug‘ ko‘rsatadi. Ulaming yurish-turishini
xalq ulug‘vor biladi. o‘ziga qarshi xalq tomonidan bo‘ladigan
hurmatsizlik eshigini bog‘laydi va kishini hazil-mazaxdan va
kamsitilishidan saqlaydi. Kishi tabiatini insonlik yo‘liga soladi va
odam mijoziga odamgarchilik manzilida orom beradi. Kichiklarga
undan muncha natija hosil bo‘lgach, kattalarga allaqachon
bo‘lishini ko‘rarsan. Kimki, qanoatga odatlansa, shoh va gadoy
bordi-keldisidan ozod bo‘ladi qanoat qo‘rg‘ondir, u yerga kirsang
403
nafs yomonligidan qutularsan, tog‘Iiklardir - u yerga chiqsang
dushmanva do'stga qaramlikdan xalos bo‘larsan; tubanlashishdir -
natijasi yuksaklik; zoriqishlikdir — foydasi ehtiyotkorlik urug‘ining
mevasi farovonlik”1.
Alisher Navoiy qanoatni to‘ldiravchi insoniy fazilatlar sabr,
saxiylik, karam, muruwat, himmat ekanligini ta’kidlab o‘tadi.
Mazkur xislatlaming bir-biriga yaqinligi hamda ulami insoiming
obro‘-e’tiborini yuksak darajaga ko‘tarishga xizmat qiluvchi
xislatlar sanalishini aytib o‘tadi. Ayni o‘rinda sabr deb ataluvchi
xislatga shunday ta’rif beradi: “Sabr achchiqdir - ammo foyda
beruvchi, qattiqdir - ammo zarami daf etuvchi. Sabr shodliklar
kalitidir va bandlar ochqichidir.
U o‘rtoqdir - suhbati zeriktirarli, ammo maqsadga olib
boruvchi; u ulfatdir - umidi uzun, ammo oxiri istakka eltuvchi.
Ulovdir - yurishi taxir, ammo manzilga yetkazuvchi; tuyadir -
qadami og‘ir, lekin bekatga tushirguvchi.
Achchiq so‘zli nasihatchiday tabiat undan olinadi, lekin
zaminida maqsad hosil bo‘ladi. Badxo‘r dori beruvchi tabibday
kasal undan qiynaladi, ammo so£ngida sog'liq yuz beradi”2.
Alisher Navoiy bilim olish jarayonida barcha fanlar asoslarini
chuqur o‘rganish maqsadga muvofiqdir deb hisoblaydi. Shu bois
alloma turli fanlar yo‘nalishlarida yetuk bilimlarga ega va xalq
o‘rtasida alohida hurmat-e’tiborga ega bo‘lgan olimu fozillami
yig'ib, ulaming yordami bilan ilm-fanning rivojini ta’minlashga
e’tibomi qaratadi. Ana shu maqsad yo'lida Samarqandda o‘zining
shaxsiy mablag‘i evaziga “Ixlosiya” madrasasini barpo etadi hamda
uning yonida maktab ochadi. Madrasa va maktab faoliyatini
shaxsiy mablag‘i hisobiga yoiga qo‘yadi. Madrasada o‘ziga xos
tartib-qoidalarga muvofiq faoliyat yuritilgan. Talabalardan mavjud
tartib-qoidaga qat’iy rioya qilish talab etilgan. Shuningdek, talabaning ilm-fan sirlarini mustaqil ravishda yoki yetuk ilm sohiblarining ta’limi asosida o‘zlashtirishlariga ijozat berilgan.
Alisher Navoiy o‘z asarlarida ilm-fan asoslarini puxta o‘zlashtirgan kishilarni ulardan amaliy faoliyatda samarali foydalanishga

Download 0,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   151   152   153   154   155   156   157   158   ...   234




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish