Oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy pedagogika

1 Улугбек. Новые Гураганова астрономические таблицы. Т., идз. «Фан» АН. РУз, 1994 й.
3-32-бетлар.
398
Ulug‘bek axloqiy tarbiya haqida gapirar ekan, bu masalada
insonlar orasidagi o‘zaro munosabat, do‘stlik va birodarlik alohida
ahamiyat kasb etish kerakligini ta’kidlaydi. Uning fxkricha, haqiqiy
va soxta do‘stlarni ajrata bilish lozim. g‘arazli kishi hech vaqt do‘st
bo‘lmaydi, kishilami u to‘g‘ri yoUdan ozdiradi. Shu bois g‘arazli
kishilardan har qanday yo‘l bilan bo‘lsa-da, yiroq bo£lish, kasbi va
xulq-atvori yaxshi, hamma hurmat qiladigan, xushfe’I kishi bilan
do‘stlashish lozimligini tavsiya etadi.
Har bir kishi do stona hamkorlik bilan hayotiy muammolami
hal etishi mumkin, kishi yolg£iz o£zi, do'stlarsiz hech narsa qila
olmaydi. Uning ta’kidlashicha, har bir insonning axloqiy
shakllanishi olimlar o‘rtasidagi munosabatlarga ham bog‘liqdir,
ular o£rtasidagi yaxshi hamkorlik talabalaming axloqiy tarbiyasida
g£oyat muhimdir. В unday do‘stona va beg‘araz hamkorlik
mohiyatini biz Ulug bek faoliyati misolida ko£rishimiz mumkin.
Masalan, Ali Qushchi umrining oxirigacha unga sodiq qoldi.
Ulug£bek o£zining ko£p yillik mehnati evaziga yaratilgan “Ziji
Ko£ragoniy” asarini unga ishonib topshirdi va u o‘z navbatida
ustozining ishonchini oqladi.
3. Alisher Navoiy (1441-1501)
0 £zbek adabiyotining asoschisi, she’riyat mulkining sultoni,
ma’rifatparvar shoir, davlat arbobi Alisher Navoiy 1441 yi] 9 fe v -
ralda Hirot shahrida tug'ilgan. Yosh Alisher favqulodda iste’dod
egasi bo‘lib, iste’dodining dastlabki ko£rinishlari u uch-to£rt yoshga
to‘lgan vaqtlardayoq namoyon bo‘la boshlagan. Shu vaqtda u
Farididdin Attorning “Mantiq-ut-tayr” asarini yod oladi.
Alisherdagi ilm o£rganishga bo£lgan kuchli qiziqish hamda
ishtiyoqni o£z vaqtida anglagan ota-onasi uni 1445 yilda maktabga
beradilar. Maktabda tahsil olayotgan chog£larida o‘tmish mutafakkiriari va o£z zamonasining zabardast shoirlarining ijodlari bilan
yaqindan tanishadi. Mazkur davrda badiiy mavjud asarlar mazmunini o‘qib-o‘rganish bilan kifoyalanib qolmay, 10-12 yoshidayoq
mustaqil ravishda she’iiar yoza boshlaydi. Yosh Alisher tomonidan
yaratilgan she’riy misralar o‘zida yuksak badiiy va falsafiy
399
g‘oyalami aks ettirar edi. Chunonchi, uning ustozi Lutfiyga o‘qib
bergan quyidagi misralari bugungi kunga qadar she’riyat ixlosmandlarining xayratiga sazovor bo‘lib kelmoqda: