Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

YouTube, Facebook, Google, 
Wikipedia, Wikileaks, Amazon, Alibaba
ва бошқалар. Ғоя жуда ҳам оддий – 
янги прогрессив имформацион технологиялар бизнес масалаларини ҳамда 
тижорат муаммоларини ҳал қилиб берадилар ва информатион тизимларнинг 
ҳар бир янги авлоди бир қанча янги инновацион ҳизматларнинг вужудга 
келишига ва янада ривожланишига сабаб бўлади. Янги технологияларнинг 
барча соҳаларга кириб келиши иқтисодиётнинг электрон кўринишга ўтишига 

---

55 
олиб келмоқда. Натижада янги электрон ҳизмат турлари пайдо бўлди, янги 
бозорлар шаклланди ва анъанавий бизнес моделлар электрон шаклга 
трансформация қилина бошланди. Замонавий рақамли иқтисод бир қанча 
атамалар билан номланган, шу жумладан, э
-еcономй, дигитал эcономй, 
интернет эcономй, нетwорк эcономй
ва 
виртуал эcономй
. Агарда 
BCG
(
The 
Boston Consulting Group
) га мурожаат қилсак, рақамли иқтисодиётминг яна 
бир диққатга сазовор таърифини кўришимиз мумкин: “
Иқтисодий 
тизимнинг барча иштирокчилари - алоҳида инсонлар, фирма ва компаниялар 
ҳамда давлат томонидан онлине ва инновацион рақамли технологияларнинг 
кенг миқёсда ишлатилиши иқтисодиётни рақамлаштириш ёки рақамли 
электрон иқтисодиёт жараёнидир
”.
Хозирги даврда кўпчилик рақамли иқтисодиётдаги бир қанча 
трансформацияларнинг, шу жумладан, бизнес моделлар, янги бозорлар ҳосил 
бўлиши, янги турдаги ҳизмат турлари пайдо бўлишининг гувоҳи бўлиб 
турибди. Рақамли иқтисоднинг характерли кўрсатгичлари сифатида янги 
ишлаб чиқариш усулларини (near to near production), оммавий ҳамкорликни, 
омманинг интеллектуал мулкка эгалик қилишини, истеъмол моделларинг 
ўзгаришини (sharing economy) ва очиқ меҳнат бозорини келтириш мумкин. 
Аммо, ҳозирги пайтда рақамли иқтисод (
интернет-савдо, интернет-
ҳизматлар, контентлар, электрон тўлов ва бошқалар
)нинг Ўзбекистон 
Республикаси ялпи миллий даромадидаги ҳиссаси 1% га ҳам бормайди. 
Лекин мамлакатимизнинг ривожланиш тенденциялари шуни кўрсатадики, 
юқорида кўрсатилган бозорлар келажакда тезлик билан ривожланиб кетади. 
Бундан ташқари, тўртинчи саноат революцияси ва 4.0 Индустрия 
технологиялари билан боғлиқ бўлган технологик ўзгаришлар, яъни, оммавий 
роботлаштириш, қўшимча ва виртуал реаллик технологик платформалари 
ҳамда 3Д-принтерлар технологиялари ушбу жараённи янада тезлаштиради.
Юқорида айтиб ўтилган 
4.0 Индустрия
атамаси 2011 йилда Ганновер 
ярмаркасида истеъмолга кирди ва унинг маъноси қиймат ҳосил қилиш глобал 
занжирини кўрсатишдан иборат. “
Ақлли заводлар”, “ақлли технологиялар”
ва 

---

56 
“
ақлли роботлар
” каби технологияларининг жаҳон бўйлаб тарқалишини 
амалга оширган ҳолда, тўртинчи саноат революцияси глобал даражада 
виртуал ва физикавий тизимларнинг бир-бирига ўзаро таъсирини амалга 
оширади. Бу эса ўз навбатида маҳсулотларнинг тўлиқ мослашувчанлигига 
ҳамда янги операцион моделлар яратилишига олиб келади. Демак,