438
ижтимоий-иқтисодий фаолият турларини рақамлаштириш аввалгидан хам
кўра кўпроқ долзарб бўлиб бормоқда. Чунки бу амал истеъмолчиларнинг
афзалликларидан тортиб, то янги бизнес моделларгача бўлган жахон
иқтисодиётининг бир қанча аспектларини ўзгартириб юборади. Бу эса ўз
навбатида иқтисодий муносабатларниг тубдан ўзгаришига ва рақамли
иқтисодиёт тушунчасининг пайдо булишига олиб келади.
Ўтган асрнинг 90 йилларида АҚШ иқтисодиётининг
ривожланиши анча
тезлашди ва бу холат иқтисодиётга замонавий рақамли информацион
технологияларнинг тезкорлик билан кириб келишига сабаб бўлди. Олимлар
бу феноменни кўриб чиқиб, АҚШ да ишлаб чиқаришнинг ўсиши ҳамда
информацион технологиялар сохасига бўлган инвестициялар орасида кучли
коррелясия борлигини топишди. Дунё бўйича компаниялар хамда уй
хўжаликларири фаолиятига шахсий компютерларнинг кириб бориши борган
сари купайиб бораётган бир вақтда, америка
компаниялари интернетни
“
фуқаролик дастурлари
” учун (
маълумотларни узатиш ва кўплаб сондаги
инсонларга жўнатишни амалга оширадиган оммавий интернет-мухит
яратиш мақсадида
) мослаштиришга қарор қилдилар. Смартфонлар билан
тўйиниб бораётган интернет тизими истеъмол ва ишлаб чиқаришнинг янги
усулларини яратди. Бу эса замонавий тўлов ва
иш юритиш тизимларини
хосил қилган холда иқтисодиётнинг янгидан-янги рақамли секторларининг
хосил бўлиши ва ривожланишига олиб келди. Худди шу тариқа интернет-
иқтисодиёт, веб-иқтисодиёт ва рақамли иқтисодиёт тушунчалари пайдо
бўлди.
Илмий
адабиётда
рақамли
иқтисодиётнинг
турли-туман
аниқланувлари келтирилади ва улар вақт ўтиши билан хамда технологиялар
ривожланиши билан ўзгариб туради. Охирги пайтларда рақамли
иқтисодиётнинг аниқланувлари мобил (
мобиле течнологиес
) ва
сенсор
тармоқларини (
сенситиве течнологиес
), булутли технологияларни (
cлоуд
течнологиес
) ва катта маълумотларни (
биг дата
) ўз ичига ола бошлади.
Америкалик мутахассис Тарскоттнинг фикрига кўра, рақамли иқтисодиёт
икки сегментга бўлинади: тармоқ технологиялари ва «
инсон ва техника
»
439
нинг ўзаро мулоқоти. Демак, рақамли иқтисодиёт нафақат тармоқ
технологиялари, ақлли машиналар ва технологик ривожланишни, балки
инсон факторини, яъни, бойликлар хосил қилиш ва
ижтимоий ривожланиш
учун керакли бўлган интеллектни, билимларни ва ижодни хам ўз ичига
қамраб олади. Кейинчалик эвропалик олим Маргерино рақамли
иқтисодиётнинг аниқроқ тушунтириб, иқтисодий ўсишга таъсир киладиган
тўртта факторни ажратиб кўрсатди:
Интернетдан ва тармоқ технологияларидан фойдаланиш;
Корхоналар орасидаги электрон савдонинг амалга ошиши;
Махсулот ва хизматларнинг рақамли усулда етказилиб берилиши;
Интернет орқали моддий товарлар
билан чакана савдо амалга
оширилиши.
Қуйида келтирилган руйҳат электрон тижорат фазосининг таркибий
қисмларини кўрсатиб бериш учун ҳизмат қилади:
Do'stlaringiz bilan baham: