Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил " " даги

юмшоқ ва қаттиқ
конституцияларга бўлинади. “Юмшоқ” конституцияга ўзгартириш киритиш 
тартиби оддий қонунга ўзгартириш кириш тартибига ўхшаган бўлади.
“Қаттиқ” Конституцияга ўзгартириш киритишда мураккаб тартиб 
ўрнатилган. Масалан шундай таклиф тушгандан сўнг муҳокама учун маълум 
вақт ажратилади, ўзгартириш киритиш учун мутлақ кўпчилик овози талаб 
этилади, агар Конституция федератив давлат Конституцияси бўлса, 
ўзгартиришни федерация субъектлари ҳам мақуллаши талаб этилади. 
АҚШ Конституциясини ҳақиқатдан қаттиқ Конституция деса бўлади. 
Уни қабул қилинганлигига 225 йил ўтган бўлса унга бор йўғи 27 қўшимча 
киритилган, уни ҳам 10 таси дастлабки икки йилда 1787-89 йилларда 
киритилган. 
Россия Конституцияси ҳам қаттиқ Конституция ҳисобланади. 
Ўзбекистон Конституциясига ўзгартириш киритиш учун оддий қонунларга 
нисбатан анча мураккаб тартиб ўрнатилган. 
Бундан 
ташқари 
Конституцияларни 
вақтинча 
ва 
доимий
конституцияларга бўлиш мумкин. Вақтинча конституциялар ўтиш даврида, 
кўпинча давлат тўнтаришларидан кейин қабул қилинади ва маълум вақт 
фаолият кўрсатади. Доимий Конституциялар муддати йўқ узоқ вақт давомида 
амалда бўлади. АҚШ Конституцияси ҳозир IV аср юзини кўрган энг кекса 
конституциядир.

Конституция турлари: ёзилган ва ёзилмаган; ҳадя қилинмаган (лигитим 
усулда қабул қилинган) ва ҳадя қилинган (октроир); қаттиқ ва юмшоқ; 
вақтинча ва доимий турларга бўлинади. 
Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг қабул қилиниши 
тарихи ва унинг асосий тамойиллари.
 
Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг яратилиши тарихи 
ҳақида сўз юритишдан олдин “Конституция нима?” деган саволга жавоб 
бериш мақсадга мувофиқдир. Конституция (лотинча “Constitution” – 

---

72 
тузилиш, тузук) – давлатнинг Асосий қонуни. У давлат тузилишини, 
ҳокимият ва бошқарув органлари тизимини, уларнинг ваколати ҳамда 
шакллантирилиш тартиби, сайлов тизими, фуқароларнинг ҳуқуқ ва 
эркинликлари, жамият ва шахснинг ўзаро муносабатлари, шунингдек, суд 
тизимини ҳамда давлат ва жамиятнинг ўзаро муносабатларини белгилаб 
беради.
 
“Конституция” атамаси Қадимги Римдаёқ маълум бўлган (император 
Конституцияси деб аталган қонун). Амир Темур “Тузуклар”и Шарқ ва Осиё 
мамлакатлари цивилизациясига хос алоҳида шаклдаги конституциявий 
ҳужжат хусусиятига эга бўлган. У шариат қонунлари билан бир қаторда 
Марказий Осиё минтақаси халқлари тақдирига кучли таъсир ўтказган. 
Асосий Қонунимиз яратилишининг мураккаб ва муҳим, айни чоғда 
шарафли солномасига назар солар эканмиз, ҳеч шубҳасиз, Ўзбекистон 
Конституцияси халқимизнинг мустақиллик сари узоқ йўлдаги изланишлари 
натижаси эканига комил ишонч ҳосил қиламиз. Авваламбор, конституциявий 
“бино”ни қуришда уч минг йиллик миллий давлатчилик тажрибасига 
таянилган. Бугунги Ўзбекистон қадимги Хоразм ва Сўғдиёна, Қорахонийлар, 
Хоразмшоҳлар, Амир Темур ва Темурийлар, ўзбек хонликлари, 
маърифатпарвар аждодларимиз, халқимизнинг тарихий анъаналари ва унинг 
мустақил давлат ҳақидаги кўп асрли орзусини мужассам этган. Қолаверса, 
манфаатларимиз ва интилишларимиздан келиб чиққан ҳолда, Асосий 
Қонунимиз Шарқ ва Ғарб, Жануб ва Шимолнинг 97 та мамлакати тўплаган 
илғор конституциявий тажрибани ҳисобга олиб яратилган. 
Шу ўринда Суверен Ўзбекистоннинг биринчи Конституциясини 
тайёрлаш, муҳокама этиш, қабул қилиш ва унинг амал қилиши йўлидаги 10 
та ҳуқуқий қадамни бу борадаги энг муҳим тарихий воқеалар сифатида санаб 
ўтиш лозим. Зотан, Конституцияни яратиш тарихи – бу мустақиллик учун 
курашнинг узвий таркибий қисмидир.